Adnan Menderes
(1899-1961). Demokrat Parti’nin kurucularından olan ve 1950-60 arasında başbakanlık yapan Adnan Menderes Cumhuriyet döneminin ünlü siyaset adamlarındandır.
Aydın’da doğan Adnan Menderes büyük toprak sahibi bir aileden geliyordu. İzmir’de Kızılçullu Amerikan Kolej i’nde okudu. 1916’da askere alındı. Kurtuluş Savaşı’na da yedeksubay olarak katıldı. Siyasal yaşama 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkası’nda başlayan Adnan Menderes bu partinin kapatılmasından sonra Cumhuriyet Halk Partisi’ne girdi. 1931’de Aydın’dan milletvekili seçildi. Bu arada Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1945’te Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan’la birlikte o zaman tek parti durumundaki Cumhuriyet Halk Partisi’nin rejim anlayışına karşı çıkınca partiden çıkarıldı. Ocak 1946’da arkadaşlarıyla birlikte Demokrat Parti’yi kuran Adnan Menderes aynı yıl yapılan seçimlerde Kütahya milletvekili oldu.
Demokrat Parti dört yıllık bir mücadeleden sonra 1950’deki seçimleri kazanarak iktidara geldi. Partinin genel başkanı Celal Bayar cumhurbaşkanı seçildi, Adnan Menderes de başbakan oldu. İktidarının ilk yıllarında özellikle ekonomik alanda belirli başarılar kazanan Demokrat Parti, dış politikada ABD ile yakın ilişkiler kurmaya çalıştı. Türkiye bu yıllarda NATO üyesi oldu. Ama iç politikada, muhalefetteyken verdiği sözlerin çoğunu yerine getirmedi. Bununla birlikte Demokrat Parti 1954’teki seçimleri de kazandı. 1955’ten başlayarak ekonomik ve toplumsal alanda görülen olumsuz gelişmeler muhalefet partilerinin, basının ve aydınların tepkisiyle karşılaşınca Demokrat Parti de sert bir tavır aldı. Bu arada Demokrat Parti içinde de huzursuzluklar baş gösterdi. Bu gelişmelere karşın Demokrat Parti 1957’deki seçimleri de kazandı. Ama muhalefetin de güçlendiği görülüyordu. 1957’den sonra siyasal çekişmeler yurt düzeyine yayıldı. Adnan Menderes giderek sertleşen bir siyaset izleyerek olayların tırmanmasında etkili bir rol oynadı.
27 Mayıs 1960’ta ordunun yönetime el koymasından sonra kurulan Yüksek Adalet Divanı’nda anayasayı ihlal başta olmak üzere çeşitli suçlardan yargılanan Adnan Menderes 15 arkadaşıyla birlikte ölüm cezasına çarptırıldı. Cezaları Milli Birlik Komitesi’nce onaylanan Adnan Menderes ile Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Haşan Polatkan İmralı Adası’nda idam edildiler. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1990’da kabul ettiği bir yasayla Adnan Menderes’in ve iki bakanın siyasi itibarlarının geri verilmesini kararlaştırdı.
