Antil denizi
Antil denizi, Atlas okyanusunun batı uzantısına verilen ad. Batı yarıkürede yer alan Antil denizi (Karaib denizi de denir), Güneyde Güney Amerika (Venezuala, Kolombiya), batıda Orta Amerika (Panama, Kosta Rika, Nikaragua, Guatemala, Meksika, Belize, Honduras), kuzeyde ve doğuda Antil adalarıyla sınırlıdır. Küba ile Yucatan arasındaki Yucatan boğazıyla Meksika körfezine, adalar arasındaki birçok geçitle Atlas okyanusuna, Panama kanalıyla da Büyük Okyanus'a bağlanır.
Antil bölgesinin çekirdeğini oluşturan Antil adaları ("Batı Hint adaları" da denir), iki büyük ada topluluğundan oluşur: Kuzeyde Büyük Antil adaları (Küba, Jamaika, Hispaniola ve Porto Riko adaları), doğuda, kendi içlerinde Rüzgâr adaları ve Rüzgâraltı adaları adlarıyla ikiye ayrılan Küçük Antil adaları. Adaları ayıran başlıca büyük boğazlar Küba ile Hispaniola arasındaki Windwar-de boğazı; Hispaniola ile Porto Riko arasındaki Mona boğazı ve Virgin adalarının ABD ile İngiltere'ye bağlı olanlarını birbirinden ayıran Aregada boğazıdır.
Toplam yüzölçümü yaklaşık 2 500 000 km² olan Antil denizinde, derinlikleri 7 000 m'yi aşan birçok denizdibi sırtı yer alır. Denizde ölçülmüş en büyük derinlik, Küba ile Jamaika arasındaki Cayman çöküntüsünde yer alan Bartlett çukurudur (7 239 m).
Kristof Kolomb'un bulduğu adalara, Karaib adaları da denmesinin nedeni, Avrupalı sömürgecilerin, o dönemde Batı Hint adaları diye adlandırdıkları Antil adalarına ulaştıkları sırada, Küçük Antil adalarının bir bölümünde, Karaibler adlı savaşçı Kızılderili kabilesinin yaşıyor olmasıdır.
Panama kanalının oluşturduğu geçide bağlanması nedeniyle Antil denizi, uluslararası deniz ulaşımı açısından ve petrol dahil çeşitli doğal kaynakları açısından son derece önemlidir. Ayrıca, Antil adaları, Batı yarıkürenin önemli turizm merkezlerindendir.
DOĞAL ÇEVRE:
Antil denizi çevresinde pek çok küçük yanardağ kökenli ada, mercan adası ve girintili çıkıntılı kıyılar yer alır. Denizin tabanı, deniz dibi sırtları, çukurlar ve havzalardan oluşan karmaşık bir yapıdadır. Başlıca deniz dibi sırtlarından Jamaika sırtı, Honduras'tan Jamaika'ya, oradan da Hispaniola'ya uzanır ve denizi iki havzaya ayırır: Batı havzası; Doğu havzası. Doğu havzası da, Cayman deniz dibi sırtıyla ikiye bölünür. Derinliği 4 000 m'yi aşan Yucatan havzası;derinliği 7 000 m'yi aşan ve denizin en derin yerini oluşturan Cayman çukuru. Doğu havzası da, Beata deniz dibi sırtıyla ikiye bölünür: Derinliği yaklaşık 4 000 m olan Kolombiya havzası; derinliği yaklaşık 5 000 m olan Venezuela havzası. Aves deniz dibi sırtı da Grenada çukurunu (3 000 m) Venezuela havzasından ayırır. Daha küçük çöküntüler arasında, ortalama derinlikleri yaklaşık 4 400 m'yi bulan Tobago havzası, Virgin adaları havzası. Dominik çukuru ve Cariaco çukuru sayılabilir.
Denizin dibinde, çeşitli miktarlarda büyük organik ve inorganik parçalar içeren, çoğunlukla koyu sarı ve kahverengi çamurlar halinde karbonat çöküntüleri, onların altında da tortul kayaçlar yer alır. Tortulların kalınlığı ortalama yaklaşık 1 500 m'dir; ama Curaçao denizdibi sırtı bölgesinde 12 000 m'yi bulur.
Deniz suyunun yüzey sıcaklığı 23 °C-29 °C arasında değişir; deniz üstündeki hava sıcaklığı aşağı yukarı aynıdır. Antil denizi üstünde sıcak, nemli hava kütleleri yer değiştirir. İklimi, kuzeydoğudan esen rüzgârlar daha da sıcaklaştırır.
Kış sıcaklıkları ortalaması gündüzleri 27 °C, genellikle 21-24 “C'tır. En sıcak aylar temmuz ve ağustosta, sıcaklıklar 32 °C'ı bulur. Yılda 2 000-3 000 mm arası yağış alan bölgede, haziran, temmuz ve |ağustos aylarında sağanak yağışlar görülür. Şubat ve martsa genellikle en kurak aylardır. İç vadilere ve dağların rüzgâra dönük olmayan yamaçlarına 500 - 1 000 mm yağış düşer. Antil denizi bölgesi, yılın büyük bölümünde havanın güzel olmasıyla ün salmıştır; ancak sıcak yaz aylarında nemli tropikal hava kararsızlaşır ve çeşitli tropikal fırtınalara yol açar. Bazen çok yoğun olan öğleden sonra fırtınaları, hem karada, hem de denizde çok yaygındır. Temmuz sonundan ekime doğru kasırgalar patlar ve komşu bölgelerde sık sık büyük zararlara yol açar.
Yüzey suyu sıcaklıklarında mevsimden mevsime küçük farklar gözlenir. 300 m'nin altında sıcaklıklar aşağı yukarı değişmez. 1 500 m ve daha çok derinliklerde, su sıcaklığı yıl boyunca yaklaşık 4 °C'tır.
Yüzey suyu tuzluluk oranı buharlaşmaya, yağışa ve yüzey akıntılarına bağlı olarak %o 34,93-36 arasında değişir. Genellikle denizin kuzey kesimlerinde tuzluluk düşük, güney kesimlerindeyse yüksektir.
Antil denizi suları, dört su kütlesinden oluşur: Yüzey suyu; astropikal yüzeyaltı|suyu;asantarktika geçiş suyu; Kuzey Atlas okyanusu derin suyu. Antil denizi ile Atlas okyanusu arasındaki kanalların çoğu öylesine sığdır ki, yalnızca yüzey suları birbirine karışır. Bu yüzden, bu derinliklerdeki sularda çözülmüş oksijen -dolayısıyla yaşam- azdır. Derin boğazların bazıları Antil su dolaşımında önemli rol oynar. Guina akıntısı Güney Amerika kıyıları boyunca akar ve Küçük Antil adalarından Rüzgâraltı adaları arasındaki boğazlardan Antil denizine girer; Antil denizindeki en derin yolu izleyerek Yucatan kanalından çıkar. Kolombiya ve Venezuela kıyılarında, yüzey suyu derin suyla yer değiştirdiğinden, okyanus hareketleri de görülür. Antil denizine az sayıda ırmak dökülür. Bunların başlıcaları Kolombiya'da Magdalena ve Atrato, Nikaragua'da San Juan, Grande ve Coco, Honduras'ta Patuca, Guatemala'da Motagua ırmaklarıdır.
TARİH ve EKONOMİ:
Antil denizini ilk olarak İspanyollar bulup, Büyük Antil adalarına yerleştiler ve büyükçe adalarda yaşayan Kızılderili Aravakları öldürdüler ya da köleleştirdiler. Altın yataklarına yakınlığı, yerli iş gücü, kolay ulaşımı, verimli toprağı ve elverişli iklimi nedeniyle Antil adaları hep ilgi gösterilen bir bölge oldu ve şeker, kahve, baharat, tropikal meyve üretimiyle ün saldı. İspanyollar Meksika ve Peru'dan Yeni Dünya'nın iç kesimlerine doğru ilerledikçe, çoğunlukla birer yükleme-boşaltma iskelesine dönüşen adaların önemleri de azaldı. Yüzyıllar boyunca korsanların yanı sıra Avrupa devletlerinin (İngiltere, Fransa, İspanya ve Hollanda) savaştıkları bir bölge olan Antil denizi, yüzyılımızdaysa, Rüzgâraltı boğazı aracılığıyla, ABD'nin doğusu ile Panama kanalı arasında önemli bir deniz yoluna dönüştü.
1960'tan bu yana, eskiden birer sömürge olan Antil adalarının birçoğu bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Ne var ki, okuma yazma oranının yüksekliğine, balıkçılığın modernleşip yaygınlaşmasına ve petrol sanayisinin gelişmesine (özellikle Maracaibo gölü yakınında Venezuela kıyısında) karşın, Antil denizi ülkelerinin çoğu, turizme ve birkaç dışalım (boksit, şeker ve muz) ürününe bağlı, ekonomik yönden geri kalmış ülkelerdir. Bölgenin zayıf ekonomisini geliştirmek ve çeşitlendirmek için yapılan girişimlerin başlıcası, 1981 'de Doğu Antil Ülkeleri Örgütü'nün 1983'te de Antil Havzasını Geliştirme Örgütü'nün kurulmasıdır.
