Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Dinozorlar

  • Okunma : 643

Dinozorlar, İkinci Zaman'da, yani günümüzden 245-55 milyon yıl önce çok yaygın olan, soyu tükenmiş sürüngenler takımı (Bil. a. Dinosauria). Bilimsel adı "dev kertenkele" anlamına gelen dinozorlar takımı, fosilleşmiş iskeletlerin incelenmesine ve bu iskeletler ile günümüz hayvanlarının iskeletlerinin karşılaştırılmasına dayanılarak yapılan sınıflandırmaya göre bilginler tarafından iki alt takıma ayırılmıştır: Kertenkeleçatılılar(sauripelviyen) ve kuşçatılılar (avipelviyen). Bu iki grup arasındaki ayrım, kalça (leğen) kemiklerinin biçimine ve duruşuna dayanır; kertenkele çatılılarda bu kemikler bütün öteki sürüngenlerinkini, kuşçatılılârdaysa kuşlarınkini andırır. Dinozorların ortak alışkanlıkları pek azdı: Bazısı otçul, bazısı etçil, bazısı iki ayaklı, bazısı dört ayaklıydı.

Etçil ve iki ayaklı olan Tyrannosaurus ile Allosaurus'un arka ayakları çok genişti ve silah olarak kullandıkları uzun ve kalın bir kuyrukları vardı. 15 cm uzunluğundaki dişleri, bazı fosillerin üstünde bulunan yara izlerinden anlaşıldığına göre, düşmanlarında korkunç yaralar açabiliyordu.

Uzunluğu 26 metreyi aşan Diplodocus, dev boyutlu, otçul, iki ayaklı bir hayvandı. Ayakta durması ve yürümesi, bu dev kütle için büyük sorunlar yaratıyordu: Çok iri bir başka hayvan olan balina, karada kaldığı zaman, bedeninin ağırlığı yüzünden göğüs kafesi sıkışarak boğulup ölür; bu nedenle, Diplodocus gibi dinozorların göllerde su içinde yaşadıkları, yalnızca baş ve boyun bölümünü havada tutarak suyla beden ağırlığını hafiflettikleri sanılmaktadır.

Kalça bölümü kuşu andıran kuşçatılıların tümü otçul, büyük bir bölümü de dört ayaklıydı. Diş yapısıyla iguanalara çok benzediğinden dolayı İguanodon diye adlandırılan hayvan, bunların en iyi bilinenidir. Bunlardan on beş kadarının fosili, XIX. yy'da Belçika'da topluca bir arada ve çok iyi korunmuş olarak bulunmuştur.

Sırtında, yaklaşık 6 metre uzunluğunda, çift sıra halinde kemikten ibiğimsi çıkıntılar bulunan Stegosaurus'ta dört ayaklı olmasına karşın, art bacaklar ön bacaklardan iki kat uzundu; ayrıca kuyruğunun ucuna doğru dört güçlü sivri çıkıntı vardı.

Zırhlı dinozorlar (Allosaurus),deriden oluşan kemik plakalardan kalın bir zırhla kaplıydılar; ayrıca böğürlerinde ve kuyruklarında birçok sivri çıkıntı vardı. Boynuzlu dinozorlar, çok kemikleşmiş iri başlı hayvanlardı; bunların da başında gergedan boynuzuna benzer boynuzlar bulunuyordu.

İkinci Zaman'ın sonunda dinozorlar, ammonitler ve bazı başka organizmalarla aynı zamanda yok oldular. Dinozorların soyunun tükenme nedeni iklim olaylarına, bitki örtüsündeki değişikliklere, başka hayvanların bunların yuvalarındaki yumurtaları yok etmelerine, salgın hastalıklara ya da giderek devleşmelerine bağlanmıştır. Ama bu nedenlerden hiç biri, gerçek anlamda inandırıcı değildir ve dinozorların birdenbire ortadan kalkmasının nedeni henüz bilinmemektedir.