Edward Jenner
(1749-1823). İngiliz doktor Edward Jenner, insanlığı çiçek hastalığı gibi çok bulaşıcı ve tehlikeli bir hastalıktan kurtaran kişi olarak tanınır. 18. yüzyılın sonlarına kadar her yıl yüz binlerce kişi bu hastalıktan ölüyordu. Küçük bir kasaba doktoru olan Jenner’ın bulduğu çiçek aşısının uygulanmasıyla giderek çiçek salgınlarının önü alınabildi ve nihayet 1970’lerin sonlarında bu ürkütücü hastalık tümüyle yeryüzünden silindi.
Edvvard Jenner İngiltere’nin Gloucestershire ilindeki küçük Berkeley kasabasında doğdu ve öğrenim yılları dışında bütün yaşamını bu kasabada geçirdi. 21 yaşındayken Londra’ya giderek ünlü İngiliz cerrah John H unter’ın öğrencisi oldu. 1773’te tıp diplomasını alınca da doktor olarak çalışmak üzere Berkeley’e döndü. Gördükleriyle yakından ilgilenen çok meraklı bir insandı. Hastalarını yoklamak için at sırtında çevre köyleri dolaşırken, sığırlardan insana bulaştığı için sığır çiçeği denen ve çok daha hafif geçen benzer bir hastalığı atlatanların çiçek hastalığına yakalanmadıklarını fark etti. O çağlarda, birçok bulaşıcı hastalığı bir kez geçirenlerin ömür boyu bağışıklık kazandıkları biliniyordu. H atta Türkler, çiçek hastalığını hafif atlatan kişilerin vücudundaki döküntülerden aldıkları irini sağlıklı kişilerin derisindeki bir çizikten içeri vererek yapay yoldan bağışıklık yaratmayı bile denemişlerdi. Böylece o insan da çiçek hastalığını hafif atlatacak ve bir daha aynı hastalığa yakalanma tehlikesi olmayacaktı. Ne var ki, sağlıklı kişilerin ağır bir çiçek hastalığına yakalanarak ölmesine yol açan bu yöntemin sakıncası çok geçmeden anlaşılmıştı.
Oysa sığır çiçeğine yakalananlar bu hafif hastalığı atlattıktan sonra gerçekten de çiçek hastalığına karşı doğal yoldan bağışıklık kazanıyorlardı. Bunu gözleyen Jenner, aynı koruyucu yöntemi sığır çiçeği hastalığının mikroplarıyla denemeyi düşündü. 1796’da, süt sağarken bir inekten bu hastalığı kapmış olan ve parmaklarında kapanmamış çiçek yaraları olan bir sütçü kızla karşılaştı. Düşüncesini sınamak için, bu sütçü kızın yaralarından aldığı sığır çiçeği mikroplarını küçük bir oğlan çocuğuna “bulaştırdı”. Sekiz hafta sonra çocuğa bu kez çiçek hastalığı mikrobu verdi ve gerçekten de çocuğun hastalığa yakalanmadığını gördü. Çünkü sığırlarda ve insanda çiçek hastalığına yol açan virüsler aynı gruptandır. Çiçek virüsü ya da poksvirüs denen bu mikroplardan biri vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi bu mikrobu tanır ve oluşan antikorlar aynı gruptan öbür virüslere karşı da vücudu savunabilir.
Böylece ilk kez bir hastalığın daha ez etkili ya da zayıflatılmış mikroplarını vücuda aşılayarak o hastalıktan korunma yöntemini bulan Jenner çok geçmeden dünya çapında ün kazandı. Rus çarından Napolyon Bonapart’a kadar birçok devlet başkanından ve İngiliz Parlamentosu’ndan büyük ödüller aldı. Ama hiçbir zaman Berkeley’den ayrılmadı ve ölünceye kadar orada doktorluk yapmayı sürdürdü.
