İbni Heysem
İbni Heysem, Arap filozofu ve matematikçisi (Bağdat 965-Kahire 1051). Bağdat ve Kahire'de tıp, felsefe, matematik ve astronomi öğrenimi gören İbni Heysem (ya da İbnülheysem, Batı dillerinde Alhazen, Avenathan, Avenatan), Doğu bilginlerinin, filozoflarının, Aristoteles, Galenos,Ptolemaios,vb. Eskiçağ yazarlarının bilinen yapıtlarını inceledi. Cebir ve geometriye bazı yenilikler getirip, bu yenilikleri kurallaştırarak mantığa uyguladı. Mantığın yalnızca aklın ilkeleri çerçevesinde geçerliliğini koruyacağını, bilgide en güvenilir kaynağın deney olduğunu savundu. Felsefe alanında, kuşkuculuğu benimseyip, Razi'nin dinbilim, kelamcıların hudus (oluş) alanındaki görüşlerini aklın kurallarına aykırı bularak inandırıcı ve geçerli saymadı.
İbni Heysem'e göre, hakikate ulaştıran en kesin ve kuşkuya yer bırakmayan yol akıl yoludur; bilgilerin kaynağı madde ve insan duyularıdır; bunların dışında kesin geçerlilikte bir bilgi ve bilgi kaynağı olamaz. Felsefenin görevi, kuşkudan en uzak, en kesin, amacı en açık seçik bilgiye ulaşmaktır; bu nedenle, bütün bilimlerin temeli felsefedir.
Algının duyulara dayanan fizyolojik ve ruhsal bir olgu olduğunu öne süren İbni Heysem, mantık alanında, tümevarımı en geçerli yol saymıştır; ama bu geçerliliğin, tümevarım deneye ve deney verilerine dayandığında söz konusu olduğunu belirtmiş, dinlerin deneye ve aklın kurallarına dayanmayan görüş ve düşüncelerinin geçerli olmadıklarını savunmuştur.
Batı dillerine, özellikle Latince'ye çevrilen yapıtlarının en önemlisi optik olaylarını inceleyen Kitab ül-Menazir'dir (Görüntüler Kitabı).