Isparta
Isparta, Akdeniz Bölgesi'nin batısında "Göller Yöresi" adı verilen yörede il. Yüzölçümü 8 933 km², nüfusu 1990 sayımına göre 434 771 olan Isparta ili 13 ilçeye ayrılmıştır: Merkez, Aksu, Atabey, Eğirdir, Gelendost, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sütçüler, Şarkikaraağaç, Uluborlu, Yalvaç, Yenişarbademli.
Doğuda Konya, güneyde Antalya, güneybatıda Burdur, kuzeybatı ve kuzeyde Afyon illeriyle sınırlı olan Isparta ilinin yüzeyşekillerini, kalker yapılı çukur alanlar ile bu alanları çevreleyen, Batı Toroslar'a bağlı dağlar oluşturur: İlin kuzeydoğu sınırı üstünde Sultan dağları; daha batıda Anamas ve Dedegül dağları; ilin orta kesiminde Barla dağı, Akdağ ve Daras dağı. Barla dağı, Isparta kentinin kuzeydoğusunda, öbürleri doğu ve güneyindedir. Isparta ilinde, dağlar arasındaki çukur ovaların en önemlisi, kabaca daire biçiminde olan Isparta ovasıdır. Isparta ovasından bazı küçük tepelerle ayrılmış iki çukur alan daha vardır: Kuzeyde Bozanönü ovası; kuzeydoğuda Kuleönü ovası.
Isparta'nın iklimi, sıcak yazları ve soğuk kışlarıyla kara iklimi özellikleri göstermekle birlikte, yağışların mevsimlere bölünüş biçimi bakımından (en yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim yaz) Akdeniz iklimine benzer. İl merkezindeki meteoroloji istasyonunun kayıtlarına göre, en soğuk ay ortalaması 1,8 °C, en sıcak ay ortalaması 23,2 °C, günümüze kadar kaydedilen en düşük sıcaklık -17,8 °C (5.1.1942), en yüksek sıcaklık 37,5 °C'tır (1.8.1930). Yıllık yağış tutarı, ortalama 619 mm'dir.
İstatistikler, il topraklarının aşağı yukarı 1/3 kadarını ormanlık olarak gösterirlerse de, bu, çalılıkların da katıldığı alanların oranıdır. Gerçek orman alanları, il yüzeyinin yüzde 10'unu pek az geçer. Ovalık kesimler, çoğu yerde ağaçlı bozkırların bozulmasıyla, otsu bitkilerin egemen olduğu bozkır alanları görünümü almışlardır.
Isparta ilinde önemli akarsu yoktur. İl sularının bir bölümü, Aksu ve Köprüsuyu aracılığıyla Akdeniz'e ulaşır. Bazı sular da, kapalı havzalarda son bulur. Tamamı Isparta ili sınırları içinde bulunan en büyük göl, Eğirdir gölüdür (kuzey kesimine, "Hoyran gölü" adı verilir). Eğirdir gölünün güneyindeki Kovada gölü ile Isparta ovasının güneybatısındaki Gölcük, ilin öbür önemli gölleridir. Büyük kesimi Konya ilinde bulunan Beyşehirgölü ile büyük kesimi Burdur ilinde bulunan Burdur gölünün küçük birer kesimleri, Isparta ili sınırları içinde kalır.
EKONOMİ
Isparta ilinde, ekonomik etkinliklerin başında tarım gelir. En çok, tahıl tarımı yapılır. Tahıl türleri arasında ilk iki sırayı buğday ve arpa alır. Sanayi bitkilerinden şekerpancarı ve haşhaş ekimi ağır basar. Az miktarda tütün de yetiştirilir. Isparta'nın tarımsal özelliklerinden biri, gül bahçelerinin geniş yer tutmasıdır. Dikili alanların çoğu, üzüm bağlarına ve meyveliklere ayrılmıştır. Ayrıca, taze sebze de üretilir. İlin hayvan varlığı arasında koyun başta gelir; keçi sayısı da koyuna yakındır. Eğirdir gölünde, tatlı su balıkçılığı yapılır.
Isparta ilinin en önemli yeraltı gelir kaynağı, Keçiborlu'da bulunan kükürt yataklarıdır. İlin çeşitli yerlerinde linyite de rastlanır.
Başlıca sanayi kuruluşları, Etibank'ın Keçiborlu Kükürt İşletmesi, halı fabrika ve atölyeleri, gülyağı ve gülsuyu çıkarılan tesislerdir. Isparta'da birçok evde kadın ve kızların başlıca işi halı dokumaktır. Ayrıca, şarap fabrikası, çimento fabrikası, yem fabrikası, halı dokuma tezgâhları yapan yerler, yün ipliği ve boya yapımevleri sayılabilir.
ULAŞIM
İlin başlıca karayolları, il merkezini Ağlasun ya da Burdur üstünden Antalya'ya bağlayan yol ile Eğirdir-Şarkikaraağaç-Beyşehir üstünden Konya'ya bağlayan yoldur. Isparta ayrıca, İzmir ve Ankara'ya da düzgün yollarla bağlanır. Dinar ve Afyon üstünden gelen demiryolu, Eğirdir'e kadar uzanır. Bu hattan Bozanönü istasyonunda ayrılan bir şube hattı, Isparta kentine varır.
TARİH
Adı Eskiçağ'da aynı yerde bulunan Baris kentinden kaynaklanan (Baris adı İbarita'ya dönüşmüş, bu ad da zamanla Isparta biçimini almıştır) Isparta kenti, Ortaçağ'da müslüman Araplar ile Bizans devleti arasında birkaç kez el değiştirdi. 1204'te Anadolu Selçuklularının topraklarına katılıp, Moğol istilası sonrasında Anadolu Selçukluları devletinin çökmesiyle, yörede kurulan Hamitoğulları Beyliği'nin başlıca kentleri arasına girdi. Daha sonra Osmanlılar ile Karamanoğulları arasında sık sık el değiştirip, Çelebi Mehmet döneminde kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı.
Osmanlı yönetim örgütünde Hamit sancağının merkezi olan, Kanuni Sultan Süleyman döneminde önemli bir ticaret merkezi haline gelen Isparta, sonraki dönemlerde Celali ayaklanmalarından zarar görerek, ekonomik yönden geriledi. Tanzimat'tan sonra, eyalet sisteminden vilayet sistemine geçilirken, Konya vilayetine bağlı bir sancak merkezi oldu.
GÜNÜMÜZDE ISPARTA
Cumhuriyet dönemi başlarında aynı adlı ilin merkezi olan Isparta'nın, 1927 sayımında 15 855 olan nüfusu, önceleri yavaş artarak 1955 yılına kadar 20 000'i geçemedi (1950'de 18 363). 1955'te 24 567 olan nüfus 1955'ten sonra hızla gelişerek, 1970'te 50 000'i (40 905), 1985'te 100 000'i, 1990'da 110 000'i (112 117) aştı.
Isparta kenti günümüzde önemli halı üretim ve ticareti merkezlerinden biridir. Gülyağcılığı da, önemli bir gelir kaynağıdır.