Oliver Cromwell
(1599-1658). İngiliz tarihinin en önemli adlarından biri olan Oliver Cromwell, İç Savaş’ta Kral I. Charles’a karşı ayaklanan parlamento yanlılarının önderlerindendi. Kralın idam edilmesinden sonra ülkenin en yetkili yöneticisi oldu.
Cromwell Huntingdon’da doğdu ve Cambridge Üniversitesi’nde okudu. Bir süre dayısından miras kalan toprakları yönetti. 1628’de Huntingdon’dan, 1640’ta da Cambridge’den parlamento üyeliğine seçildi. Dine bağlı olan Cromwell koyu bir Püriten’di. Tanrı’nın, isteklerini yeryüzünde yerine getirmek için kendisini seçtiğine, bu nedenle var gücüyle bunları gerçekleştirmek için çalışması gerektiğine inanıyordu. Öteki Püritenler gibi kilise ve parlamentoda reform yapılması görüşünü destekledi.
1642’de İngiliz İç Savaşı çıkınca bir asker olarak yetişmemiş olmasına karşın, Cromwell İngiltere’nin doğusundaki kontluklarda parlamentoyu savunmak için savaşacak süvari birlikleri kurdu. 1644’te, kralın yeğeni Prens R upert’in bozguna uğratıldığı Marston Moor Savaşı’na korgeneral olarak katıldı ve yetenekli bir askeri önder olduğunu gösterdi. Sonraki yıl kralın kuvvetleri Naseby’de yenildiğinde, tüm parlamento ordularının komutan yardımcısı Cromwell’di. Parlamentonun kurulmasını kararlaştırdığı “Yeni Model O rdu’mu örgütlemeyi üstlenen Cromwell, askerlerin erdemli, dürüst, dindar olmaları ve uğruna savaştıkları davaya inanmaları gerektiğini savunuyordu. Savaşın son çarpışmasında İskoçlar’ı Preston’da bozguna uğratan orduya komuta eden Cromwell, bundan birkaç ay sonra I. Charles’ı yargılayan Yüksek Adalet Divam’mn 135 üyesi arasında yer aldı ve kendini savunmayı reddeden kralın ölüm kararını imzaladı.
Cromwell cumhuriyetin ilanından sonra kurulan Devlet Konseyi’nin ilk başkanı oldu. Cumhuriyetin ilk yılları İrlanda ve İskoçya’ daki kral yanlılarıyla savaşarak geçti. Nisan 1649’dan başlayarak bir yıl boyunca başkomutan olarak İrlanda’da bulunan Cromwell bu süre içinde İrlandalılar’ı boyun eğmeye zorladı. Drogheda ve Wexford kentlerini savunan İrlandalı askerlerin tümünü, teslim olmalarına karşın öldürttü. 1650 Eylül’ünde İskoçlar D unbar Savaşı’nda bozguna uğradılar, ama İç Savaş ancak sonraki yılın eylül ayında, krallık ordusunun Worcester’da yenilgiye uğratılmasıyla kesin olarak son buldu.
Cromwell yaşamının geri kalan bölümünde, tasarladığı toplumsal reformları barış içinde gerçekleştirmeyi umuyordu. Ne var ki, parlamentoya güvenmiyor, ilk kez kralsız yönetilen İngiltere’de yeni siyasal çözümler arıyordu. 1653’te parlamentoyu dağıttı. Kendisine danışmanlık yapacak bir meclis atadı, ama bu meclisle de anlaşmazlığa düştü ve ölümüne kadar beş yıl süreyle ülkeyi tek başına yönetti. Dış ilişkileri ustalıkla ele aldı. İngiliz ordusunu ve donanmasını geliştirdi. Onun döneminde İngiliz donanması Hollanda ve İspanya donanmaları karşısında üstünlük elde etti.
Cromweirin kişiliğine ilişkin farklı görüşler olmasına karşın, başarılı bir kumandan ve üstün yetenekli bir yönetici olduğunda birleşilir. Yalnızca Katolik Kilisesi’nin görüşlerini yasakladı. Yahudiler’in 200 yıllık bir yasaklamadan sonra İngiltere’ye geri dönmesine ise izin verdi.
3 Eylül 1658 günü ölen Cromwell Westminster Abbey’e gömüldü. Kral II. Charles tahta çıktıktan sonra, I. Charles’ın idamının yıldönümü olan 30 Ocak 1661’de, Crormvell’ in mezardan çıkarılan cesedi suçluların idam edildiği Tyburn’de darağacına asıldı.
