Orkinos
Tonbalığı adıyla da tanınan orkinosun, aynı familyanın (Scombridae) üyelerinden palamut ve uskumru gibi ticari değeri çok yüksektir. Uzunlukları genellikle 1 metreyi aşmaz; uzunluğu 4,3 metreye, ağırlığı 800 kilograma erişebilen dev boyutlu bayağı orkinos (Thunnus thynnus) bu familyanın en iri türüdür.
Orkinoslar denizlerin en güçlü ve hızlı balıkları arasında yer alır. Mekik biçimindeki gövdesinde yüzmesini yavaşlatacak hiçbir çıkıntı yoktur. Yüzerken dar bir oluğa giren birinci sırt yüzgeci ile gövdesine iyice yatan göğüs ve karın yüzgeçleri hızının daha da artmasını sağlar. Birinci ya da öndeki sırt yüzgeci 13-14 sert ışından (yüzgeç dikeninden) oluşur. İkinci sırt yüzgeci yumuşak ışınlıdır. İkinci sırt yüzgecinin ve altta anüs yüzgecinin gerisinden başlayarak kuyruğa kadar uzanan birer sıra yüzgeçsi çıkıntı (yüzgeççik) bulunur. Sayıları 8-10 arasında değişen bu yüzgeççiklerin yanı sıra yumuşak ışınlı ikinci sırt yüzgeci de denge işlevi görür. Genel olarak sırtları koyu renk ve menevişli, yanları grimsi, alt bölümleri gümüşsüdür.
Orkinoslar ringa, sardalye ve hamsi gibi sürü halinde dolaşan avlarının peşine düşerek avlanırlar. Türkiye kıyılarında bayağı orkinos ve göğüs yüzgeçlerinin altındaki beneklerle ayırt edilebilen yazılı orkinos ya da benekli orkinos (Euthynnus alletîeratus) ilkbaharda Akdeniz’den Karadeniz’e, sonbaharda Karadeniz’den Akdeniz’e doğru göç etmeye başlar.
Orkinosun eti yağlı ve konserve yapımına uygundur. Akdeniz çevresindeki ülkelerde ise, Eski Yunanlılar zamanından beri taze olarak tüketilen önemli bir besin kaynağıdır. Ayrıca Japonlar bu balığı çiğ olarak da yemektedirler. Birçok ülkede orkinosların avlanma yöntemi karmaşık ağlardan zıpkınlara ve yemli oltalara kadar değişir.
Yeryüzünde ticari bakımdan en önemli orkinoslar arasında yer alan çizgili orkinos (Katsuwonus pelamis) genellikle geniş gırgır ağlarıyla avlanır. Türkiye’de Ege Bölgesi’nin güney kıyıları ile Akdeniz kıyılarında görülen bu tür, alt bölümlerindeki uzunlamasına koyu şeritlerle ayırt edilebilir.
