Satürn
Satürn, Güneş çevresinde dolanan dokuz büyük gezegenden Güneş’e uzaklık bakımından altıncı sırada yer alanıdır. Sekendiz olarak da adlandırılan bu gezegenin adı, Eski Romalılar’ca tarım tanrısı ve eski tanrıların ilk yöneticisi olarak kabul edilen Saturnus’tan gelir. Satürn eski astronomi bilginlerince keşfedilen beşinci yıldız olmuş ve Güneş sisteminin en dış gezegeni olarak kabul edilmiştir.
Satürn, Dünya’dan çıplak gözle bakıldığında sarımtırak renkli ve yıldızların çoğundan daha parlak bir gökcismi olarak gözükür. Orta çapta bir teleskopla bakıldığında ise, son derece ilginç halka sistemi seçilebilir. Bu halkaları ilk gözlemleyen 1610’da Galileo Galilei oldu, ama bunun gerçek bir halka sistemi olarak kabul edilmesi ancak 1650’lerde Hollandalı astronom Christiaan Huygens’in yaptığı incelemelerden sonra gerçekleşti. O zamandan günümüze Satürn’ün halkaları gözlemcileri büyülemektedir.
1970’lere kadar, halkaları olan tek gezegenin Satürn olduğu sanılırdı; ama son zamanlarda kutuplarında ölçülen çapından yaklaşık yüzde 12 daha uzundur. Dünya’nınkinin neredeyse 9 ½ katı kadar olan ekvator çapı 120.660 kilometredir. Güneş’e 1.472 milyon km uzakta olan Satürn’ün Güneş çevresindeki dolanım süresi yaklaşık 29 yıldır.
Satürn’ün yapısı Jüpiter’inkine çok benzer. Uzmanlar, bu gezegenin çeşitli kayaç türleri ile demirden oluşan bir çekirdeğinin bulunduğunu ve bu çekirdeğin ince bir sıvı hidrojen katmanıyla çevrili olduğunu sanmaktadırlar. Ayrıca, bu yapıyı çevreleyen ve temel olarak hidrojen ve helyumdan oluşan binlerce kilometre kalınlığında yoğun bir atmosfer bulunmaktadır. Dünya’dan bakıldığında Satürn’ün yüzeyi olarak görülen, bu derin atmosferin bulut kuşakları ve burgaçlarla belirginleşen en dıştaki yüzeyidir. Jüpiter gibi Satürn’ün de magnetik alanı ve ışınım kuşakları vardır; ayrıca gezegenin yaydığı enerji, Güneş’ten aldığı enerjiden daha çoktur.
Satürn'ün Halkaları
Satürn’ün ekvator düzleminde, gezegeni kuşatan yedi ayrı yassı halka vardır. Halkalar çok küçük taneciklerden küçük gezegen iriliğine kadar değişen boyutlardaki toz ve buz parçalarından oluşur. Satürn’ün çevresinde dolanan bu “uyducuklar”ın sayısı buz ve toz taneciklerinden daha azdır ve bunların kütleçekimi etkisiyle daha küçük parçacıklar bir arada tutulur, halkalar dağılmaz. Bu nedenledir ki, bu uyducuklara genellikle “çoban” denir.
Bazı bilginler halkaların Satürn ile birlikte aynı buluttan, bu bulutun yoğunlaşması sırasında oluştuklarını, ama bunların gezegene çok yakın olmaları nedeniyle tam bir uydu haline gelemediklerini düşünmektedir. Bazı astronomlar ise bu halkaların oluşan bir uydunun Satürn'ün çekimiyle sürüklenerek parçalanması sonucunda ortaya çıkan kalıntıları olduğunu sanmaktadır.
Satürn'ün Uyduları
Satürn’ün çevresinde dolanan en az 21 uydusu vardır. En küçüğünün çapı 80 km kadardır. En büyükleri olan Titan'ın çapı ise yaklaşık 5.100 kilometredir. Titan, Merkür gezegeninden daha büyüktür ve Güneş sisteminde atmosferi olan tek uydudur. Atmosferi temel olarak azottan, bir miktar da metan ve siyanürden oluşur. Titan’ın yüzeyinin tümüyle ya da bir bölümüyle sıvı metan deniziyle kaplı olduğu sanılmaktadır. Titan’ın Satürn’ün merkezinden ortalama uzaklığı 1.200.000 kilometredir ve gezegenin çevresindeki dolanma süresi 16 gündür. Satürn’ün bütün öbür uydularının gövdeleri buzlarla kaplıdır ve bunların çoğu meteoritlerin (göktaşlarının) çarpmasıyla açılmış kraterlerin izleriyle doludur. En dışta kalan uydu olan Phoebe, öbürlerine göre ters yönde dolanır.Phoebe’nin Satürn’ün çekim alanına yakalanan bir küçük gezegen olduğu sanılmaktadır.
Satürn’e İlişkin Bilgiler
GÜNEŞ'TEN ORTALAMA UZAKLIK: 1.472 milyon km.
YIL UZUNLUĞU: 29,46 Dünya yılı.
GÜN UZUNLUĞU: 10 saat 39,4 dakika.
EKVATORUNDA ÇAPI: 120.660 km.
KUTUPLARINDA ÇAPI: 108.000 km.
KÜTLE: 95,26 (Dünya=1).
ÖZGÜL AĞIRLIK: 0,7 (su = 1; Satürn suyun üstünde yüzebilir).
DIŞ ATMOSFERİNDE ORTALAMA SICAKLIK: -180°C.
UYDU SAYISI: En az 21.
