Yaban Arısı
Yaban Arısı, Sonbahar başlarında ev içlerine giren ya da piknik yapanları tedirgin eden sarı ve siyah desenli yaban arıları ( Vespa ya da Vespula cinsi), ana arıyla birlikte yüzlerce, bazen binlerce kardeşin barındığı yuvalardan gelirler. Her yuvayı ana arı yapmaya girişir. İlkbaharda kış uykusundan kalkan ana arı, türüne göre toprak içinde ya da ağaç kovuklarında yuvasını kuracağı yeri seçer. Yaptığı yuva genellikle grimsidir ve yuva yerinin tavanına kısa bir sapla bağlanır. Golf topu iriliğindeki bu yuva kaba bir kâğıttan yapılmış izlenimi verir.
Koloni oluşturan yabanarıları çürümüş ağaçlardan kazıyarak aldıkları odun kırıntılarını tükürükleriyle çiğneyip yuvalarını yapmakta kullanacakları bir çeşit kâğıt hamuru elde ederler. Ana arı bu konuda yavruları olan işçi arılar kadar beceriklidir. Küçük bir petekten oluşan yuvasının gözlerinde yumurtalar, yumurtalardan gelişen kurtçuklar ve erişkinlere dönüşecek pupalar bulunur. Petek, zarf denen kâğıt katmanlarıyla korunmuştur.
Ana arının bıraktığı ilk yumurtalardan çıkan işçiler hemen yuvayı genişletmeye girişir. Yaz sonunda büyük bir yuvada sayıları sekize varan petekler üst üste dizilmiş, rahat hareket edilebilmesi için kâğıt hamurundan kısa desteklerle birbirlerinden ayrılmıştır.
Sonbaharda yüzlerce genç anaarı ve erkek arı yuvadan uçarak uzaklaşır ve çiftleşir. Ana arılar kışı geçirecekleri korunaklı yerlere gizlenirken, eski ana arı ile erkekleri ve işçilerin hepsi soğukların bastırmasıyla birlikte ölür. Boş kalan yuva, toprağın içindeyse parçalanır.
Toplu halde yaşayan öbür yaban arılarından kâğıt yaban arılarının (Polistes cinsi) yuvaları tavana ya da benzeri yerlere ince bir sapla tutturulmuş yuvarlakça ve çok gözlü petekten oluşur.
Eşek arısı ( Vespa crabro) yaklaşık 3 cm uzunluğunda iri ve yaygın bir türdür. Korkutucu görünmekle birlikte yuvasını korumanın dışında pek saldırmaz.
Yaban arıları larvalarını beslemek için çok sayıda sinek ve tırtılı yakalayıp öldürdüklerinden yararlı böcekler arasında sayılır. Olgun meyveler gibi tatlı besinlere de çok düşkündürler.
Yalnız Yaşayan Yaban Arıları
Bütün yaban arıları koloniler halinde yaşamaz. Yalnız yaşayanları da vardır. Bunların dişileri kendi yuvalarını yapıp yardım görmeden yavrularına yiyecek sağlarlar. Aralarında işçi arı yoktur. Dişiler yakaladıkları böcekleri hemen öldürmez; sokarak felç eder. Böylece bu böceklerin üzerine bıraktıkları yumurtalardan çıkacak aç kurtçuklar hazır ve taze yiyeceklerle karşılaşırlar. Yalnız yaşayan yabanarılarının türüne göre avladığı böcek de değişiktir. Örneğin aynı cins içinde bile bir tür hortumlu böcekleri, başka bir tür yalnız küçük arıları avlar. Bu yabanarılarının alışkanlıkları ve yuva yapma yöntemleri arasında önemli farklar vardır.
İnce belli kazıcı yabanarılarının (Ammop-hila cinsi) ince, uzun gövdesi temel olarak siyah ve kırmızıdır. Dişiler yavrusu için yakaladığı iri bir tırtılı oyuğuna götürürken 45 metre kadar sürükleyebilir. Üstelik bu yol çoğu kez hiç de düz değildir. Oyuğun başına geldiğinde tırtılı çekerek yuvasına indirir ve yumurtlar yumurtlamaz, ön bacak çiftini kullanarak kazdığı kumla oyuğu doldurur. Bu cins üyelerinin en ilginç davranışlarından biri de dişi yaban arısının çeneleriyle aldığı bir çakıl taşını kullanarak yuvasını işaretlemesidir.
Kazıcı yabanarıları toprak ya da kumda oyuklar açarken öbürleri çürümüş odunlarda tüneller kazar. Bunlar arasında Crabro cinsinin hemen hemen tüm üyeleri yuvalarına koymak için sinekleri avlar. Yeryüzünün sıcak bölgelerinde birçok yalnız yaşayan yaban arısı vardır. Avrupa’da da görülen Eumenes cinsinin üyeleri ince dallar üzerine ya da duvarlara çamurdan tek tek kuluçka odaları yapar. Bezelye tanesinden biraz iri olan bu odacıklara yumurtlamadan önce küçük tırtıllar bırakır. Yaz geldiğinde kemirerek kendine bir delik açan genç yabanarısı odacığından uçup gider. Çamurdan kap biçiminde yuva yapmalarından ötürü bu cins üyelerine çömlekçi yabanarısı denir.
Örümcek yabanarıları uçmaktan çok koşarak avlanır. Son derece çevik olmakla birlikte bir dizi sıçramalardan oluşan ilginç hareketleri vardır. Soktukları örümceği bacağından tutup yuvalarına sürüklerler. Tropik bölgelerde, özellikle de Güney Amerika’da yaşayan bazı türleri bilinen en iri yabanarıları arasında yer alır. Sokmalarının çok ağrı verici olduğu belirtilmektedir. Bu türler en iri örümcekleri bile avlayıp felce uğratabilir.
Tırtır denen böcekler yabanarılarının yakın akrabasıdır. Çok geniş bir grup oluşturan tırtıllar büyük ölçüde böceklerle beslenir.
