Başkalaşma
Başkalaşma, Bir hayvanın yaşam süreci içinde biçiminin, çoğunlukla da fizyolojisinin değişmesi. Başkalaşmayla ilgili değişiklikler, büyüme değişmesinden ya da cinsel olgunlaşmayla bağlantılı değişikliklerden farklıdır. Başkalaşma kısa sürede ya da uzun sürede gerçekleşebilir. En kısa süreli başkalaşmalar böceklerde görülür. İribaş denen kurbağa yavrusunun kurbağaya dönüşmesiyse, uzun başkalaşmaya örnek gösterilebilir. Tam başkalaşma'da, pupa evresi denilen bir ara evre yer alır (sözgelimi tırtıl ile kelebek arasındaki başkalaşma). Çekirgelerde görülen yarı başkalaşmadaysa, yavru, erişkin çekirgeye benzer; erişkin ile yavrunun beslenme biçimleri de aynıdır; aradaki tek fark, erişkinlerde kanat olmasına karşılık, yavruda yalnızca kanat çıkıntıları bulunmasıdır. Başkalaşma, organizmanın daha karmaşıklaşması anlamına gelmez; asalak hayvanlardan çoğunun erişkinleri, asalak olmadan yaşayan larva evrelerine oranla çok daha az karmaşık yapılıdır.
Kurbağanın yaşam çevrimi, başkalaşmanın en iyi örneklerindendir. Yumurtadan çıkan iribaşın (larva aşaması) ayakları yoktur, solungaçları ve uzun bir kuyruğu vardır. İribaşlar su yosunuyla beslenirler ve bunları sindirebilmek için uzun, sarmal bağırsakları vardır. Cinslerine göre, birkaç ay ile birkaç yıl arasında iribaş olarak yaşarlar; birkaç hafta içinde kurbağaya (yetişkinlik aşaması) dönüşürler: Kuyrukları kısalır, önce arka, daha sonra önayakları gelişir; gözleri irileşir ve iskelet yapıları değişir. Kurbağa sudan dışarı çıkınca, ciğerleriyle soluk alıp-vermeye ve böceklerle beslenmeye başlar. Otçulluktan etçilliğe dönüşen bu beslenme değişikliği sonucunda, kurbağanın bağırsakları kısalır ve düz bir biçim alır. Bu başkalaşmayı, tiroyit hormonu salgılanması başlatır.
Gelişmiş böcekler (hamam böcekleri, sinekler, kelebekler, arılar gibi), yumurtadan yetişkinliğe kadar süren çevrimleri boyunca daha karmaşık bir dizi başkalaşma evresinden geçerler. Kelebek ve güvenin yumurtadan çıkan larvasına "tırtıl" denir. Tırtıl solucansı bir hayvandır ve doymak bilmeksizcesine bitkisel maddelerle (yapraklar, vb.) beslenir. Dört tüy dökümünü tamamladıktan sonra, kelebek larvası boyut olarak çok büyür ve bir sonraki başkalaşma evresi olan pupa (krizalit) aşamasına girer. Son olarak tırtıl, salgıladığı ipekle çevresinde bir koza oluşturur ve bu kozayı bir dala ya da çalıya tutturur. Kozanın içinde, pupanın bütün dokuları yenilenir; larva dokuları atılır ve imgesel disk adı verilen küçük hücre gruplarından kanatlar gibi yetişkin dokular gelişir. Başkalaşma tamamlandığında, cinsel üremeye uygun, kanatlı yetişkin (kelebek) kozadan çıkar.
Söz konusu başkalaşma evrelerinden her birinin belirli bir işlevi vardır. Yavaş hareket eden tırtıl beslenme aşamasıdır. Boyutla (ağırlıkla) ilgili bütün gerekli büyümeler bu evrede oluşur. Pupa evresi, larva dokularının atılmasıyla ve yetişkin dokuların geliştirilmesiyle ilgili karmaşık bir dönemdir; genellikle kış döneminin sert hava koşullarına rastlar. Yetişkinlik evresinde beslenme ve büyüme çok azdır; buna karşılık, kelebek çevreyi dolanır, çiftleşir ve yumurtaları için uygun bir ortam seçer. Yumurtaları için uygun bir yer bulmuşsa, hareket yeteneği sınırlı olan tırtıllar, yumurtadan çıktıklarında, iyi bir besin kaynağının yakınında olurlar.
Başkalaşmanın tamamlanmış sayılabilmesi için larva ve yetişkinlik evreleri aralarında, iribaş ve kurbağa arasındaki gibi, larva-pupa ve kelebek arasındaki gibi kesin farklılıklar bulunmalıdır. Bazı hayvanlar, yavaş ve tamamlanmayan bir başkalaşmaya uğrarlar: Gençler, yetişkinlere benzerler; bir dizi tüy dökümü sonucunda, biçimleri, yetişkinlerinkine dönüşür; pupa evresine girmez ve az gelişmiş dokuları atmazlar. Yarı başkalaşma denilen bu başkalaşmayı geçiren hayvanlara İstakozlar ve hamamböcekleri örnek gösterilebilir.
Omurgasızlar ve balıklar gibi birçok deniz organizması, yaşama çok küçük plankton boyutlarında larva biçiminde başlarlar. Denizde yaşayan birçok omurgasız için, plankton boyutlarında larvadan yetişkinliğe geçiş çok hızlı olur: Deniz kestaneleri bu başkalaşmayı yaklaşık bir saat içinde tamamlarlar. Kabuklulardaysa, bazen dört değişik başkalaşmayı içeren, yaşam çevrimleri görülebilir.