Brom
Brom, Periyodik çizelgede Vlla grubunda (halojenler) yer alan kimyasal element.Simgesi Br,atom sayısı 35,atom ağırlığı 79,904 olan brom, keskin, kötü kokulu bir sıvıdır. Element durumundayken, neredeyse siyah gibi görünecek kadar koyu kırmızı renktedir. 1826'da Antoine Jerôme Balard tarafından bulunan brom, doğada bulunma oranı bakımından elementler arasında 36. sırada yer alır; yer kabuğundaki bolluğu bakımından 48. sıradadır. Deniz suyundaki ağırlığa göre % 0,0065'lik bolluk oranıyla, gazlar dışında, deniz suyunda erimiş olarak en bol bulunan yedinci elementtir. Kolayca tepkimeye girdiği için doğada hiçbir zaman serbest olarak bulunmaz; tepkimeye girme kolaylığına karşın, 1841 'de Zacatecas yakınlarında (Meksika) bulunan ender bir gümüş filizi dışında, hiçbir mineralin önemli bileşeni de değildir. Deniz bitkileri ve hayvanları, bromu gövdelerinde toplar, böylece, brom kaynağı haline gelirler. Bazı esmer su yosunları ve kabuklu deniz hayvanları buna örnek gösterilebilir.
Brom'un kimyasal özellikleri: Kimyasal özellikleri bakımından klora benzer; birçok elementle ve bileşikle doğrudan birleşir; ama bu tepkimeler çok güçlü değildir. Karbon tetraklorür ve benzen gibi bazı organik çözücülerle bütünüyle karışabilir (dolayısıyla, bunlar, su çözeltilerinden brom elde edilmesinde kullanılabilir).
Brom, metallerin çoğuyla tepkimeye girer; potasyumla girdiği tepkime patlayıcı, alüminyumla girdiği tepkimeyse çok güçlüdür; ama magnezyum, nikel ve kurşun, broma karşı tepkisizdir. Bazı durumlarda, sözgelimi demir ve çinkoyla tepkimesinde, tepkimeyi başlatmak için nem gereklidir; sodyumla tepkimesindeki gibi bazı durumlardaysa yüksek bir sıcaklığa gerek vardır.
Bromun organik bileşiklerle girdiği tepkimeye bromlama (brominasyon) denir. Brom, genellikle, doymamış hidrokarbon bağına eklenir: CH/2 = CH/2 + Br/2 › CH/2 Br—CH/2 Br ve hidrojen atomlarının yerine geçerek fenolün halka yapısıyla tepkimeye girer:
Brom, şu tepkimelerin de gösterdiği gibi, bir yükseltgendir: 2KI+ Br/2 > 2KBr+ l/2 ve H/2S + Br/2 > 2HBr + S. Sulu çözeltide hafif hidrolize uğrayarak hidrobromik asit (HBr) ve hidrobromöz asiti (HBrO) oluşturur. Hidrobromöz asit kararsızdır ve sonuçta oksijen verir; bromlu suyun ağartıcı özelliğini bu olay açıklar: 2HBrO > 2HBr + 0/2. Su içinde doymuş brom içeren dondurucu bir karışımda, kırmızı renkli brom hidrat (Br/2 2H/2 O) billurlu çökelmeleri oluşur.
Brom'un Elde Edilişi: Az miktarda brom elde etmek için uygulanan bir laboratuvar yönteminde, asitleştirilmiş bromürlerin manganez dioksitle yükseltgenmesi gerekir: 2NaBr + 2H/2 S0/4 + Mn0/2 > Na/2 S0/4 +MnS0/4 + 2H/2 O + Br/2 . Bu yöntemde brom, tepkime karışımından damıtılır ve hızla yoğuşarak normal sıvı halini kazanması için yeterince soğutulur. İkinci bir laboratuvar yöntemi de, asitleştirilmiş bromür çözeltilerine klor gazı katılarak bromun ayrıştırılması ilkesine dayanır. Ticari değer taşıyan bromür çözeltisi kaynakları, buharlaştırma yoluyla deniz suyundan tuz ya da sudyum klorür (NaCI) elde edildikten sonra artakalan yoğun salamuralar ya da artık çözeltilerdir.
Brom'un Kullanılışı: Özellikle, dibromoetan üretiminde kullanılır; bu madde, tetraetil kurşun içeren otomobil yakıtlarına katılır. Yakıtın otomobil motorunda yanması sırasında, tetraetil kurşun, egzos gazlarıyla birlikte atılan uçucu bir kurşun bromür oluşturarak motorun içinde kurşun birikimini önler. Brom, ayrıca boyalarda, fotoğraf emülsiyonlarında, yanmayı geciktirici preparatlarda, böcek öldürücülerde ve metilen bromürlü yangın söndürücülerde de kullanılır; ağartıcı olarak ve hafif yatıştırıcı ilaçların hazırlanmasında da bromdan yararlanılır.
Brom'un Zararları: Brom zehirlidir; solunum yolu zarlarında ve gözlerde şiddetli tahrişe yol açar. Güçlü bir oksitleyici olduğu için, yanıcı maddelerle temas ettiğinde tutuşmalarına neden olabilir; bu nedenle, yangın açısından orta-yüksek derecede tehlikeli bir maddedir.