Fosfor
Fosfor, Periyodik çizelgenin VB sütununda yeralan ametal. Simgesi Patom sayısı 15, atom ağırlığı 30,975, simgesi P olan fosfor, çeşitli alotrop biçimlerinde bulunur ve doğal bileşiklerinden elde edilir; bu bileşikler, çoğunlukla fosfat türündendir; sözgelimi, kemiğin yapısında kalsiyum fosfat bulunur. Fosforun pek çok türü vardır; en bol bulunan türleri, beyaz ve kırmızı fosfordur. Adını bile beyaz türün ilgi çekici bir özelliğinden almıştır: Bu tür, karanlık ve soğuk ortamda ışık yayarak yavaş yavaş oksitlenir (yükseltgenir); bu nedenle fosforun adı, "ışık taşıyan" anlamında yunanca phosphoros'tan türetilmiştir. Kırmızı fosforda, bu ışıma olayı görülmez. Beyaz fosforun ışık yaymasını, aldığı ışığı yeniden yayan bazı cisimlerin gösterdiği fosforışı olayıyla karıştırmamak gerekir.
Beyaz fosfor 44 °C'ta ergir; oysa kırmızı fosfor 590 °C'tan önce ergimez. Beyaz fosfor, öldürücü, bir zehirdir; kırmızı fosforunsa, zehirleyici özelliği yoktur. Üstelik beyaz fosfor, havada kolayca yükseltgenir ve bu sakıncayı önlemek için, su bulunan şişelerde saklanır. İlgi çekici bir deney havadaki oksijenin beyaz fosfor üstünde çok çabuk etki yaptığını açıkça gösterir: Hafifçe ısıtılmış bir cam çubukla, küçük bir beyaz fosfor parçasına dokunulduğunda, fosfor, çok küçük fosfor anhidrit (fosfor dioksit) taneciklerinden oluşmuş beyaz bir duman ve kıvılcımlar çıkararak yanar. Aynı deney su içinde yapılsa bile, fosforun tutuştuğu görülür.
Fosfor dioksit, suda çözünerek fosforik asite dönüşebilir. Bu asit, üç değerlidir; çünkü molekülü, üç H+ iyonunu serbest bırakabilir. Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit ya da kireç gibi bir bazın bu asit üstüne etkimesi, "fosfat" denilen tuzları verir. Kalsiyum fosfat ve sülfat karışımı olan süperfosfatlar, tarımda çok kulanılan değerli gübrelerdir.
Oksijenin fosfor üstündeki güçlü etkisi, bu elementin indirgeyici özelliklerini ortaya koyar. Gerçekten fosfor, su buharını 250 °C'a doğru ayrıştırır ve fosforik asit ile fosfor hidrüre dönüşür. Klor, brom, iyot gibi halojenler, fosforla biraraya geldiklerinde güçlü bir tepkime verirler. Metallerin aşağı yukarı tümü (platin bile) sıcakta fosforla birleşir. Sözgelimi, 500 °C dolayında ısıtılmış bakır üstünden fosfor buharları geçirilerek, fosforlu tunç elde edilebilir.
Elementleri sınıflandırma çizelgesinde fosfor, azot ve arsenikle aynı sütunda, bu iki elementin arasında yeralır. Bu elementlerin, benzer kimyasal özellikleri vardır. Nitekim her üçü de hidrojenle birleşerek birbirine benzer formüllerde hidrürler verir: NH3; PH3; AsH3. Söz konusu elementler oksijenle birleştiklerinde anhidritler oluşur; anhidritlerse, su etkisiyle nitrik, fosforik ve arsenik asitlere dönüşür.