Halkevleri
Halkevleri Cumhuriyetle birlikte başlatılan toplumsal ve kültürel yenileşme hareketlerini halka benimsetmek amacıyla kurulmuş bir örgüttü. 19 Şubat 1932’de Ankara’da kuruldu. Cumhuriyet Halk Partisi’nin bir yan kuruluşu olarak etkinlik gösterdi.
Halkevleri’ne benzer bir örgütlenme daha önce de vardı. 1910’da kurulan Türk Ocakları böyle bir örgüttü. Türk kültürü, dili ve sanatının geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk Ocakları uzunca bir dönem etkili oldu, ama Cumhuriyet rejimine uyum sağlayamadı. 1931’de Türk Ocakları kapatıldı ve daha kapsamlı bir örgütlenme için Halkevleri kuruldu. Halk evlerinin çalışmalarını sürdürdükleri yapılara “halkevi” denir ve bu halkevi bulunduğu yere göre adlandırılırdı.
Halkevleri dokuz kolda etkinlik gösteriyordu: 1) Dilde yenileşmenin anlaşılmasını ve yaygınlaşmasını sağlamak, Türkçe zevkini geliştirmek, dil zenginliğini ortaya çıkarmak amacıyla Dil, Tarih ve Edebiyat Kolu; 2) Sanat zevkini geliştirmek amacıyla Güzel Sanatlar Kolu; 3) Tiyatro sevgisi ve alışkanlığı kazandırmak için Temsil Kolu; 4) İnsanların sağlıklı yaşamlarında sporun rolünü artırmak için Spor Kolu; 5) Yoksul kimselere yardım sağlamayı düzenleyecek olan Sosyal Yardım Kolu; 6) Özellikle köylerde kurslar açarak okuma yazma öğretmek için Halk Dersaneleri Kolu; 7) Kitaplık kurmak, kitap ve dergi yayımlayarak Halkevleri çalışmalarını duyurmak amacıyla Kütüphane ve Yayın Kolu; 8) Köyün sağlık, toplumsal yaşam gibi konularda kalkınmasını, köy ve kent arasında dayanışma bağının kurulmasını sağlamak amacıyla Köycülük Kolu; 9) Folklor ve tarih zenginliklerini gün yüzüne çıkarmak ve değerlendirmek amacıyla Tarih ve Müze Kolu.
Halkevleri bu kollarda uzun yıllar etkili çalışmalar yaptı. Bu çalışmalarda en başarılı olduğu alanlardan biri kütüphane ve yayın alanıydı. Çeşitli yerlerde Halk evlerinin öncülüğünde 330 kitaplık kuruldu; çok sayıda kitap ve dergi yayımlandı. Halkevlerinin tiyatro etkinlikleri de ilgiyle izlenirdi. Halkevleri örgütlenmesi ülkenin hemen her yanına yayıldı. 1951’de halkevi sayısı 478’ye yükselmiş, küçük birer halkevi niteliğinde olan ve daha çok köylerde kurulan halk odalarının sayısı ise 4.322 olmuştu. Ayrıca uluslararası kültürel ilişkileri kurmak ve geliştirmek amacıyla Londra’da bir halkevi açıldı.
Halkevlerine medeni haklara sahip her yurttaş üye olabiliyordu. Üye, isteğine göre kollardan birine girer ve o kolun etkinliklerine katılırdı. Halkevlerinin tüm giderleri genel bütçeden, özel idare, belediye ve köy bütçelerinden karşılanırdı. Bir yerde halkevinin açılmasına Cumhuriyet Halk Partisi il örgütü karar verir ve başkanını atardı. Başkan dışındaki yöneticiler kongrelerde seçilirdi.
Cumhuriyet Halk Partisi 1950 seçimlerinde yerini Demokrat Parti’ye bırakınca, Halkevleri 1951’de kapatıldı, malları hazineye devredildi. 1961’de yeniden kuruldu ve kamu yararına çalışan dernek ayrıcalığı tanındı. Ama 12 Eylül 1980’de yeniden kapatılan Halkevlerinin yöneticileri hakkında kovuşturma açıldı. Yöneticiler yargılama sonucu aklanınca Halkevleri 1988’de yeniden etkinliklerine başladı.