Hava Pompası
Hava pompası, havayı bir yerden başka bir yere aktarmak için kullanılır. Bir kaptaki havayı emip dışarı atarak kabın havasını boşaltan tiplerine vakum pompası, bir kabın içine basınçlı hava dolduran tiplerine de hava kompresörü denir. Hava pompalarının en çok yararlanılan tipi ise, elektrikli süpürgelerde, klima aygıtlarında ve havalandırma sistemlerinde kullanılan merkezkaç pompadır.
Güçlü bir vakum pompası, kapalı bir kaptaki havanın neredeyse tümünü emip dışarı atarak kabın içinde aşağı yukarı tam bir vakum oluşturabilir. Birçok alanda, özellikle elektronik, ilaç ve gıda sanayilerinde çok kullanılan vakum pompaları örneğin televizyon tüplerinin, bazı yiyecek ve ilaç ambalajlarının havasını boşaltmaya yarar.
Hava kompresörleri ise kapalı bir kabın içine hava pompalayarak içeride basınçlı hava yaratır. Havalı çekiç, havalı matkap, boya püskürtme tabancası gibi birçok aleti çalıştırmak ve taşıt lastiklerini şişirmek için hava kompresörlerinin sağladığı basınçlı havadan yararlanılır.
Hava pompalarının en yaygın tiplerinden biri bisiklet pompasıdır. Bu tip pompaların silindir biçimindeki gövdesinin içinde ileri geri hareket edebilen bir piston bulunur. Silindirin alt ucunda da yalnızca dışarıya doğru açılan ve böylece havanın geri dönmesini engelleyen basit bir supap vardır. Piston aşağıya doğru bastırılınca, silindirin alt bölümünde sıkışan havanın basıncıyla supap açılır ve basınçlı hava bisiklet lastiğine dolar. Piston geri çekildiği zaman supap kapandığı için lastiğe pompalanmış olan hava geri dönemez. Pistonun ait ucuna köseleden bir conta geçirilmiştir. Piston yukarıya doğru çekilirken, silindirin üst bölümündeki hava bu contanın yanlarından geçerek silindirin alt bölümüne dolabilir. Ama piston aşağıya doğru inerken aynı conta geçit vermeyecek biçimde yayıldığından, alttaki hava yukarıya geçemediği için dipte sıkışır ve pompanın supabını açılmaya zorlar. Pistonun her inişinde bisiklet lastiğinin içindeki havanın basıncı biraz daha artar; bu yüzden, supabın açılabilmesi için pistona her seferinde daha büyük bir kuvvet uygulamak gerekir.
Görüldüğü gibi, lastiklere hava basan bisiklet pompası bu durumda bir hava kompresörü işlevini görmüştür. Aynı pompayı bir vakum pompası olarak kullanmak için, havanın lastikten ya da başka kapalı bir ortamdan pompaya girmesine izin veren, ama ters yönde hareketini engelleyen bir supap takmak yeterli olur. Bu durumda pistonun her gidiş gelişinde kaptaki havanın bir bölümü pompaya geçer ve oradan dışarı atılır. Kaptaki hava neredeyse tümüyle boşalıncaya kadar bu işlem sürdürülür. Aslında vakum pompalarının yapısı bu kadar basit değildir, ama çalışma ilkesi kabaca böyle özetlenebilir.
Püskürtmeli pompa diye bilinen başka tip bir hava pompası daha vardır. Bunlar yalnızca vakum pompası olarak kullanılabilir; bisiklet pompasında olduğu gibi küçük bir değişiklikle hava kompresörüne dönüştürme olanağı yoktur. Bu vakum pompaları genellikle T biçiminde metal bir borudan oluşur. Borunun yatay ve düşey parçalarının birleştiği noktada, ağzı düşey parçanın içine doğru açılan bir meme bulunur. T borunun alt ucu havası boşaltılacak kaba bağlanır ve yatay borudan yüksek basınçlı buhar ya da su geçirilir. Bu buhar ya da su dar memeden geçtikten sonra düşey boruya akarken hızlanır, dolayısıyla basıncı azalır. Bu nedenle, kaptaki havanın bir bölümü basıncı azalan bu bölüme doğru yükselir ve buhara ya da suya karışarak T borunun yatay kolundan dışarı atıldığı için kaptaki hava yavaş yavaş boşalır.
