Hong Kong
Hong Kong, Çin'in Guangdung ilinin güney kıyıları açığında yer alan İngiliz sömürgesi. 1842'de, Çin'in birinci Afyon Savaşında yenilmesinden sonra imzalanan Nankin Antlaşmasıyla İngiltere'ye bırakılan Hong Kong (Çince Siangaong) sömürgesi topraklarına, 1860'ta, ikinci Afyon Savaşı'ndan sonra, Kovlun yarımadası da eklenmiş, 1898'de "Yeni Topraklar" adı verilen, çevredeki birçok küçük ada da 99 yıllığına İngiltere'ye kiralanmıştır. Bu kira sözleşmesi 1 Temmuz 1997'de sona erecek ve bütün sömürge yeniden Çin'e bağlanacaktır.
YÜZEYŞEKİLLERİ VE İKLİM
Toplam yüzölçümü 1 074 km² olan sömürgenin büyük bölümü, alçak tepelerle kaplıdır. En yüksek noktası, Kovlun'un kuzey kesimindeki Tay Mo Şan'da 957 m'yi bulur. Yeni toprakladın kuzeybatı kesiminden Şınzın ırmağına uzanan bir düzlük, Hong Kong ile Çin arasında sınırı oluşturur. Çok az sayıda doğal kaynak ya da ırmak bulunan Hong Kong'da, içme suyu gereksinmesinin % 70'i borularla Çin'den getirilir; geri kalanı da büyük rezervuarlarda toplanan yağmur sularından sağlanır. Hong Kong adasının kuzey kıyısında ve Kovlun yarımadası çevresinde doldurma yoluyla denizden oldukça büyük alanlar kazanılmıştır.
Yengeç Burcu'nun hemen altında yer alan Hong Kong'da yaz ayları (haziran-eylül) sıcak (temmuz ayı sıcaklık ortalaması 28 °C) ve yağışlıdır; ayrıca sık sık tayfunlar olur. Kış aylarıysa daha serindir: Ocak ayı sıcaklık ortalaması 16°C. Yılda ortalama 2 225 mm'yi bulan yağışların yarıdan çoğu, yaz mevsiminde düşer.
TOPLUM YAPISI VE EKONOMİ
Km²'ye 5 412 kişiyle, Hong Kong dünyanın en yoğun nüfuslu yerlerinden biridir. 5 812 000 (1990 tah.) olan nüfusun yaklaşık % 98'i Çinlidir ve çoğu Çin'in Guangdung ilinden gelmedir. Sömürgede ayrıca, 60 000 beyaz, 57 000 Filipinli (çoğu ev işlerinde çalışır), 30 000 kadar Hintli ve PakistanlI da vardır; ayrıca, mülteci kamplarında 55 000'den çok Vietnamlı mülteci yaşamaktadır. Her yıl yaklaşık 60 000 Hong Konglu, daha iyi ekonomik fırsatlar yakalamak umuduyla ya da sömürgenin 1997'de Çin'e geri verilmesiyle durumlarının kötüye gideceği kaygısıyla Kuzey Amerika'ya ya da Avustralya'ya göçmekte, ama dışa yönelik akım, Çin'den gelen göç dalgasıyla fazlasıyla dengelenmektedir. Çinlilerin çoğu buddhacı ya da taocu, küçük bir bölümü hıristiyan ve müslümandır. Yönetimin resmî dili İngilizce olmakla birlikte, halk genellikle Kanton lehçesi konuşmaktadır.
Dokuz yıllık ilköğretim parasız ve zorunludur. Ayrıca öğrencilerin çoğu, ilköğretimden sonra iki yıllık ortaöğrenimi tamamlamaktadır. Okulların çoğunda eğitim dili Çince, ikinci dil İngilizce'dir. Üç üniversite, iki politeknik okulu ve birkaç yüksek öğretim enstitüsünde İngiliz öğretim sistemi uygulanmaktadır.
Hong Kong'un, İngilizlerin adayı ele geçirmelerinde başlıca etmen olan çok güzel doğal limanı (Victoria Limanı), XIX. yy'da Batı'nın Çin'le yaptığı ticaretin başlıca merkezlerden biri haline gelmiştir. Çin'in dışalım ve dışsatımlarının üçte biri de hâlâ limandan yapılmaktadır.
1949'dan sonra Çin'le yapılan geleneksel antrepo ticaretinin gerilemesi sonucunda, komünist yönetimden kaçmış olan Şanghaylı işadamları, yerli girişimciler ve eski İngiliz ticaret şirketleri, mülteci dalgalarının ucuz işgücünde yararlanarak birçok yeni sanayi tesisi kurmuşlar, ayrıca Hong Kong'un Avrupa ve Kuzey Amerika'ya sanayi malları satmaktaki başarısı, yatırımcı ABD ve Japon şirketlerini de sömürgeye çekmiştir. Günümüzde başlıca dışsatım malları arasında dokuma sanayisi ve hazırgiyim sanayisi ürünleri, elektronik gereçler, saat, ev araçları, plastik eşya, oyuncak, vb. sayılabilir. Hong Kong ekonomisinin ikinci önemli temeli, GSMH'ye katkısı sanayininkiyle aşağı yukarı aynı düzeyde olan (%19) finans kesimidir; Hong Kong, Büyük Okyanus bölgesinde, Tokyo'dan sonra ikinci büyük bankacılık merkezidir. Tarım ve balıkçılık GSMH'nin ancak % 0,3'ünü karşılar. Buna karşılık, turizmin payı önemlidir: Her yıl 5 milyonu aşkın turist, GSMH'ye yaklaşık % 7 oranında katkıda bulunur.
TARİH VE DEVLET YAPISI
Kanton'dan çıkarılan afyon tüccarlarına bir üs sağlamak amacıyla İngilizlerin ele geçirdikleri Hong Kong, İngiliz işgalinden önce az sayıda balıkçının yaşadığı bir korsan yatağıydı. Ne var ki, ticari gelişmeler kısa sürede Çin'den binlerce göçmenin gelmesine yol açtı ve bu göç akını o günden bu yana sürüp gitti. Özellikle Çin'in savaşlar (Japonlar'ın Çin'i işgali sırasında) ve iç savaşlarla (1945-1949) sarsıldığı dönemlerde, çok sayıda Çinli göçmen Hong Kong'a sığındı.
1941'de Japonlar tarafından işgal edilen Hong Kong'da, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra İngiliz sömürge yönetimi yeniden kuruldu (1945). Çin'de iç savaşı kazanan Komünist birlikleri, Kovlun yarımadasında sömürgenin sınırına dayandılarsa da, herhangi bir istila girişiminde bulunmadılar. Bununla birlikte, Çin Halk Cumhuriyeti, Hong Kong'un İngilizlere bırakılmasını sağlayan antlaşmaların eski Çin rejimine zorla kabul ettirildiğini ve kendini bağlamadığın sık sık vurguladı. 1967'de Hong Kong'da Çin'deki Kültür Devrimi'nden esinlenen ciddi karışıklıklar olduysa da, Çin yönetimi, Çin'in döviz kazançlarının % 40'ını sömürge üstünden yapılan ticaretten sağladığı için, sömürgeye herhangi bir müdahaleye kalkışmadı.
1982'de Hong Kong'un geleceğiyle ilgili görüşmelerin başlamasının ardından, 1984'te Çin ve İngiltere temsilcileri, 1997'de kira sözleşmesi sona erince Hong Kong'un hangi koşullarla Çin'in özel bir yönetim bölümüne dönüşeceğini belirleyen ortak bir bildiri imzaladılar. Çin bu anlaşmayla, Hong Kong'a büyük ölçüde özerklik tanıyacağına, (gerek ekonomik sistemin,gerek sömürge halkının yaşama biçiminin 50 yıl süreyle hiçbir biçimde değiştirilmeyeceğine söz verdi. 1990'da Çin hükümeti, 1997'den sonra kurulacak Hong Kong Özel Yönetim Bölümü için bir Temel Yasa (anayasa) yürürlüğe koyduğunu resmen açıkladı. Buna göre, yasama gücü üyelerinin üçte biri doğrudan halk tarafından seçilecek, Pekin'in atayacağı baş yöneticiyse, günümüzdeki İngiliz valisinden daha çok yetkiyle donatılacaktır.
Büyük ölçüde Çin'in isteklerine uygun olarak, Hong Kong'un yönetim sistemi, öbür İngiliz sömürgelerinin tersine, hiçbir zaman parlamenter demokrasi biçiminde gelişmemiştir. 1985'e kadar Yasama Konseyi bütünüyle kamu görevlilerinden ve vali tarafından atanmış üyelerden oluşmuş, 1985'te bazı üyelerinin bir çeşit dolaylı seçim sistemiyle işbaşına gelmesi yürürlüğe konmuş, 1991'den başlayarak, 60 üyeden 18'i doğrudan halk tarafından seçilmeye başlanmış ve 1991'de bu 18 üyenin 16'sını demokrasi yanlıları oluşturmuştur. 1992'de İngiltere'nin hazırladığı demokrasiyi 1997'ye kadar yaygınlaştırma planına Çin'in karşı çıkması üstüne, 1993'te, Hong Kong'un Çin'e dönüşünü hazırlamakla görevli özel bir Çinli danışmanlar komitesi kurulmuştur.