Höyük
Höyük, çok eski zamanlarda aynı yerde kurulan yerleşim yerlerinin kalıntılarının üst üste gelmesiyle oluşan tepedir. Höyüklerin yükseklikleri 1 metre ile 40 metre arasında değişir. Bunlar eski uygarlıkların tarihsel zenginliklerini barındıran çok önemli kalıntılardır. Müzelerde yer alan ilgi çekici buluntuların büyük bölümü höyüklerden elde edilmiştir. Bir höyüğün oluşması, yerleşim yerindeki yapılarda kullanılan gereçlere ve doğa koşullarına bağlı olduğu için höyüklere ancak belirli bölgelerde rastlanır. Höyükler, yapılarda özellikle kerpiç kullanılan yörelerde oluşmuştur. Bugün bazı köylerin üzerine kuruldukları tepeciklerin altında höyük vardır. Bazı höyükler de tarıma elverişli olan yerlerde, akarsu ya da pınar yakınlarında yer alır. Ayrıca yeraltı çukurları, kaya sığınakları ya da mağaralarda da höyüklere rastlanabilir.
Höyüklerde her yerleşim yeri bir kat oluşturur. Böylece, doğal olarak günümüze en yakın yerleşme en üstte olmak üzere derine inildikçe daha eski yerleşim yerlerine ulaşılır. Her katta sur, ev, dinsel yapı kalıntılarına rastlanabilir.
Anadolu Höyükleri
Anadolu’da çok eski dönemlerden beri yapılarda kerpiç kullanıldığı için birçok höyük vardır. Höyüklere iç bölgelerde daha çok rastlanır. Batı Anadolu höyüklerinin en önemlilerinden biri Çanakkale’de Hisarlık yöresindeki Truva’dır. Bu höyük, 19. Yüzyılın ikinci yarısında Homeros’un destanlarını, kazılardan elde edilecek bulgularla yeniden değerlendirmeye çalışan Alman arkeolog Heinrich Schliemann tarafından kazıldı. Daha sonraki kazılarla bu höyükte dokuz kültür katı ortaya çıkarıldı. Orta Anadolu’da ise en çok Kızılırmak’ın çizdiği geniş yay içinde höyüklere rastlanmaktadır. Bir başka büyük höyük topluluğu da Kayseri’den Niğde, Konya ve Burdur’a kadar uzanır. Yozgat yakınlarında Alişar ve Hashöyük, Çorum yakınlarında Alacahöyük, Ankara yakınlarında Ahlatlıbel, Karaoğlan, Etiyokuşu ve Yassıhöyük (Gordion), Konya yakınlarında Çatalhöyük, Burdur yakınlarında da Hacılar höyükleri bulunur. Doğu Anadolu’da bu alanda henüz yeterince araştırma ve çalışma yapılmamıştır. Bu yörede bilinen başlıca höyükler Van yakınlarındaki Tilkitepe, Erzurum yakınlarındaki Karaz ile Keban bölgesindeki höyüklerdir. Güneydoğu Anadolu’da ise Gedikli, Sakçagözü, Tilmen ve Çayönü höyükleri bir grup oluşturur. Karadeniz Bölgesi’nde ise Samsun dolaylarındaki höyükler önemli sayılabilir. Anadolu’da toplam 20 bin kadar höyük bulunduğu sanılmaktadır.
