Hüseyin Rahmi Gürpınar
Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk yazarı (İstanbul 1864-ay.y. 1944). Hünkâr yaverlerinden Mehmet Sait Paşa'nın oğlu olan Hüseyin Rahmi Gürpınar, rüştiyenin ikinci sınıfındayken resmî dairelere kâtip yetiştiren Mahrec-i Aklam'a geçti. Okul idadiye çevrilince Abdurrahman Şeref'in aracılığıyla Mülkiye'ye girdiyse (1878) de, hastalığı nedeniyle ikinci sınıftan ayrıldı. Adliye Nezareti Umur-ı Cezaiye Kale-mi'nde, İkinci Ticaret mahkemesi aza mülazımlığında, Nafıa Nezareti Tercüme Kalemi'nde bulundu. Tercüman-ı Hakikatte başladığı (1888) yazarlık uğraşını İkdam' da sürdürdü (1894). Alafranga adlı romanı İkdam' da tefrika edilirken sansür tarafından yasaklanınca (1901), Meşrutiyet'e kadar kitap yayınlamadı. Meşrutiyette yayın yaşamına yeniden girip Ahmet Rasim'le Boşboğaz adlı mizah gazetesini çıkardı (1908). Dergisinin kapatılması üstüne, Heybeliada'da yaptırdığı köşke çekilip (1912), yengesi, yengesinin kızı ve çocukluk arkadaşı Miralay Sadıkla toplumdan uzak yaşamayı yeğledi. Yaşamının son yıllarında Kütahya milletvekilliği yaptı (1936-1943).
Gerçekçi ve doğalcı bir roman anlayışını savunan Hüseyin Rahmi Gürpınar, toplumsal yaşayışta Tanzimat'la başlayan ikiliği, toplumsal yapıdaki değişmeleri konu almış, konaklarda, yalılarda yaşayan insanlardan, kenar mahallelerdeki yoksullara kadar, toplumun her sınıfından kişiyi romanlarında yaşatmıştır. Sanatın toplumsal bir yarar sağlaması gerektiğine inandığı için doğrudan doğruya halka seslenme, halkı eğitme yolunu seçmiş, daha kolay okunmak amacıyla mizaha başvurarak, konuşmalarda taklide yer vermiştir. Gözlemin önemli bir yer tuttuğu romancılığında, yaşamını bütün yönlerini başarıyla yansıtmış, Eski İstanbul'un insanlarına romanlarında kendi çevreleri, gelenek ve görenekleri, inançları, duyguları, düşünceleri, dilleri, her çeşit özellikleriyle yer vermiştir. Yapıtlarının çoğu pek çok kez basılmış, yalınlaştırılmış basımları "Hüseyin Rahmi Gürpınar Külliyatı" adıyla ölümünden hemen sonra Hilmi Kitabevi tarafından yapılmış, doğumunun 100. yıldönümünde "Bu Günün Diliyle Bütün Eserleri" adı altında Atlas Kitabevi tarafından yeniden yayınlanmıştır (1965-1973).
Başlıca romanları: Şık( 1889), İffet(1896), Mürebbiye(1899), Metres (1899), Nimetşinas (1901), Şıpsevdi (1911), Şık (1911), Cadı (1912), Hayattan Sayfalar (1919), Efsuncu Baba (1924), Ben Deli miyim? (1925), Kaynanam Nasıl Kudurdu (1927), Kokotlar Mektebi (1928), İki Hödüğün Seyahati (1933), Utanmaz Adam (1934).
Başlıca öyküleri: Kadınlar Vaizi (1920), Namusla Açlık Meselesi (1933), Eti Senin Kemiği Benim (1963), vb.
Başlıca oyunları: Hazan Bülbülü (1916), Kadın Erkekleşince (1933), vb.
Makaleleri: Müntehabat-ı Hüseyin Rahmi (2 cilt, 1889), Cadı Çarpıyor(1913), Şakavet-i Edebiye (1913; son iki kitap Cadı romanı dolayısıyla çıkan eleştirilere verdiği iki uzun yanıttır).