İngiliz İç Savaşı
İngiliz İç Savaşı, İngiltere'de 1642-1651 arasındaki kanlı çarpışmaları belirten terim. İngiliz İç Savaşı terimi, aslında üç ayrı savaşı belirtir: 22 Ağustos 1642'de başlayıp, 1646'da sona eren, Kral Charles I ile İskoçyalılarla ittifak yapan Parlamento arasındaki savaş; 1648'de, İskoçya ordusunun Charles I adına Parlamento kuvvetlerine karşı çarpıştıkları savaş; 1649-1651 arasında, İskoçyalıların, kral seçtikleri Charles ll'nin gözetiminde Parlamento kuvvetlerine karşı çarpıştıkları savaş.
İngiliz İç Savaşı'nın gerçek nedenleri, orta sınıfın güçlenip, Avam Kamarası'nda çoğunluğu ele geçirerek, yönetimde daha çok yetki istemesinden ve kralın dış savaşlar nedeniyle mali durumu bozulması nedeniyle yeni vergiler koyabilmek için, Avam Kamarası'na bağımlı duruma gelmesinden kaynaklandı. 1629'dan başlayarak, Parlamento'yu toplamaktan kaçınmış olan Charles I, Nisan 1640'ta önce Kısa Parlamento'yu, hemen dağıttıktan sonra da, İskoçyalıların İngiltere'deki muhalefet topluluğuyla ilişki kurması üstüne Uzun Parlamento'yu (Kasım 1645) toplamak zorunda kaldı.
Kralın feodalite döneminin dolaylı vergilerini onlara danışmadan yürürlüğe koymasından ve kiliseye karşı uyarladığı siyasetten hoşnut olmayan, büyük bölümü aşırı dindarlardan (puritanlar) oluşan Parlamento'nun, usulsüz ek vergiler toplanmasını yasaklayıp, kralın bütün yetkilerini sınırlayan Grand Remontrance yasasını çıkarması ve kralın buna karşılık Parlamento'yu dağıttığını açıklayarak York'a çekilmesi (1642), iç savaşı başlatan kıvılcım oldu.
Savaşın ilk iki yılında, soyluların büyük bölümü ile taşra ileri gelenlerinin oluşturdukları krallık ordusu daha başarılı oldu. Warwickshire'daki Edgehill çarpışmasını (23 Ekim 1642) kazanan kralcılar, Londra'ya ilerledilerse (kralın karargâhı Oxford'daydı) de, geri çekilmek zorunda kaldılar. 1643'te kralcılar, Londra ve ülkenin doğu kesimi dışında, bütün İngiltere bölgesine egemen oldular. Ne var ki, Charles'ın Newbury'de Parlamento ordusu karşısında yenilmesinin (20 Eylül 1643) ardından, Parlamento ordusu savaşta ağır basmaya başladı. 1644'te Yorkshire'daki Marston Moore'da yenilgiye uğrayan (2 Temmuz) kralcılar, 1645'te Thomas Fairfax'ın komuta ettiği Yeni Model Ordu karşısında da Leicestershire'daki Nareby'de bozguna uğradılar (14 Haziran). 24 Haziran 1646'da Oxford'un düşmesinin ardından, kralın İskoçya ordusunun bulunduğu Newark'a sığınmasıyla birinci iç savaş sona ermiş oldu.
İskoçyalıların bekledikleri ödünleri vermeyen kralı Parlamento'ya teslim etmelerinden sonra, Charles l'in Kasım 1647'de kaçmayı başarıp, iskoçlarla bir antlaşma imzalaması, ikinci iç savaşı başlattı. İngiltere'ye giren İskoçyalılar ordusu Preston'da Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento ordusu karşısında bozguna uğrayınca (19 Ağustos 1648), bu savaş da sona erdi ve teslim olan kral, 30 Ağustos 1649'da idam edildi.
Charles l'in oğlu Charles ll'nin İskoçya kralı ilan edilerek, İrlanda ve Iskoçya'daki kralcıların desteğiyle başlattığı ikinci savaşta, Cromwell önce İrlandalIları, sonra da İskoçya'ya girerek, İskoçları Dunbar'da bozguna uğrattı (3 Eylül 1650). Ertesi yıl Charles II, İskoç ordularıyla İngiltere'ye girdiyse de, Worcester'da yenilerek (3 Eylül 1651), yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Böylece üçüncü iç savaş da sona erdi ve İngiltere, Oliver Cromwell'in cumhuriyet yönetiminin denetimi altında kaldı.