Kırlangıç Balığı
Kırlangıç balıkları tropik ve ılıman bölge denizlerinin kıyıya yakın sularında yaşayan yelpaze ya da kanat benzeri iyi gelişmiş göğüs yüzgeçleriyle dikkat çeken dip balıklarıdır. Ayrıca dikenli ve çıkıntılı kemik levhalarla korunmuş iri başları, başın üstüne doğru yerleşmiş iri gözleri, kuyruğa doğru incelen koni biçimli gövdeleri tanınmalarını kolaylaştırır.
Gövdelerinin büyük bölümü türlere göre açık ya da koyu kırmızı ve pembe üstüne gri, kahverengi lekelerle alacalanan karmaşık desenlidir. Karınları dipte yatan çoğu balık gibi beyazdır. Göğüs yüzgeçleri türlere göre kırmızı, sarı, mavi, lacivert ve mor renklerle bezenmiştir. Kırlangıç balıkları denizlerin en güzel ve parlak renkli balıkları arasındadır. Yüzerken açtığı göğüs yüzgeçleri bir Japon yelpazesinin zarif güzelliğinden geri kalmaz.
Kırlangıç balıkları zamanlarının büyük bölümünü dipte yatarak geçirir. Dolaşırken yüzmek yerine göğüs yüzgeçlerinin dibindeki parmağa benzer etli uzantıları ayak gibi kullanmayı yeğler. Dipteki hareketleri yavaştır. Ama avını yakalamak için yerinden birdenbire fırlar. Etli uzantıları hareket etmesinin yanı sıra dibi araştırıp besin bulmasına da yarar. Başlıca besinleri küçük balıklar, ıstakoz yavruları, küçük yengeçler gibi kabuklular ve solucanlardır.
Genellikle küçük sürüler halinde yaşayıp çift dolaşırlar. Bazı balıkçılar kırlangıç balıklarının yakalandıktan sonra çıkardığı sesi “balık ağlıyor” diye yorumlar. Homurtudan mırıldanmaya kadar değişen bu sesleri büyük yüzme keseleri ve bu keseye bağlı kasların kasılması sayesinde çıkarırlar.
Türkiye’yi çevreleyen denizlerde ve Atlas Okyanusu’nun doğu kıyılarında yaşayan bayağı kırlangıç balığı (Trigla lucerna) 75 cm uzunluğa erişebilir. Aynı bölgede yaşayan benekli kırlangıçbalığının (Eutrigla gurnardus) uzunluğu en çok 60 cm, gövdesi beneklidir. Ayrıca sırt yüzgecinde siyah bir leke bulunur. Gene aynı bölgede görülen dikenli kırlangıç balığının (.Aspitrigla cuculus) yanal çizgisi boyunca uzanan kemik levhalar belirgin biçimde yüksektir. Uzunluğu 50 santimetreye kadar ulaşabilir.
Mazak ve Öksüzbalıkları
Kırlangıç balıklarının Karadeniz’de seyrek olmak üzere Türkiye’yi çevreleyen bütün kıyılarda rastlanan bir türü mazak (Trigloporus lastoviza) adıyla tanınır. Genellikle 10-20 cm, en çok 40 cm uzunluğunda olan bu türün gövdesinde sırttan öne meyilli bir biçimde karna doğru uzanan salgı bezlerinin oluşturduğu çizgiler vardır. Bazen kırlangıçbalıklarının küçüğüne de mazak denmektedir.
Uzunluğu 60 santimetreye ulaşabilirse de genellikle 40 santimetreyi aşmayan öksüzbalığı (Trigla lyra) Akdeniz’de ve Atlas Okyanusu’nun doğu kıyılarında yaşar. Göğüs yüzgeçlerinin üstünde bulunan uzun birer diken ve öne doğru çatallanarak iki parça halinde uzanan kenarları tırtıklı burnu ayırt edici özellikleridir.
Yukarıda adı geçen tüm kırlangıçbalıklarının göğüs yüzgeçlerinin dibinden çıkan etli uzantılar üç çifttir ve gövdelerini örten küçük pulları kaygan derilerine iyice yerleşmiştir. Ama dikenli öksüzbalığının (Peristediorı cataphractum) pulları kaim ve geniş kemik levhalar halinde, etli uzantıları ise iki çifttir. Ayrıca burun çatalı daha uzundur ve alt çenesinde saçaklı deri uzantıları yer alır.
