Klor
Klor, Boğucu kokulu, yeşilimsi sarı renkli gaz. Periyodik çizelgenin VIIA grubunda öbür halojenlerle birlikte yeralan klorun simgesi Cl, atom sayısı 17, atom ağırlığı 35,453'tür. Havadan yaklaşık 2,5 kat ağırdır; suda az çözünür (bir litre suda 2-3 litre klor): "Klor suyu" adı verilen bu çözelti, altını bile etkileyecek güçte bir yükseltgeyicidir.
34 °C sıcaklığa kadar soğutulduğu ya da sıkıştırıldığı zaman kolayca sıvılaşan klor, flüor, brom, iyot ve astatla halojenler grubunu oluşturur; halojenlerin atomlarında yedi elektron vardır ve öbür maddelerden sekizinci bir elektron alma eğilimi gösterirler.
Manganez biyoksit, javel suyu ya da kalsiyum klorür-le hidroklorik asit tepkimeye girdiğinde klor açığa çıkar; sanayide klor, mutfak tuzunun (sodyum klorür) elektrolizi yoluyla üretilir ve yan ürün olarak soda (sodyum karbonat) açığa çıkar.
Klor, aşağı yukarı bütün metalleri etkiler. İnce bir demir çubuk ısıtılıp, içinde az miktarda su olan bir klor tüpüne daldırıldığında, akkor hale gelerek, kahverengi demir klorür dumanlan yayar. Tepkime sırasında sıcaklık aşırı yükseldiğinden, demir eriyerek akar; ama tüpün dibindeki su, erimiş demirin cama değerek kırmasını önler.
Bakır, alüminyum, kalay, kurşun ve gümüş de klorla tepkimeye girer. Bir klor tüpüne bir miktar cıva dökülürse, hemen cıva klorür oluşarak billurlaşır ve tüp çeperine yapışır. Altın ve platine sıcakta klor gazı, soğuktaysa klor suyu etki ederek, çözünmelerine yol açar.
Klor, metalsilerle de etkileşir. Sözgelimi, beyaz fosfor klora dokunduğunda erimeye başlar ve tutuşarak beyaz renkte fosfor klorür dumanları verir. Kırmızı fosforsa, klorla sıcakta tepkimeye girer. Hidrojen ve klor karışımı güneşe tutulursa, patlayarak hidroklorik aside dönüşür. Klor, kükürt iyot ve broma etki edebilir; ama bütün metalsilerle, sözgelimi karbonla etkileşmez. Bu yüzden karbon, sodyum klorürün hidrolizinde anot olarak kullanılır.
KLORUN BİLEŞİKLERE ETKİSİ
Brom ve iyottan daha güçlü bir yükseltgeyici olması nedeniyle klor, bu maddelerin bileşikleriyle karşılaştığında onların yerini alır: Sözgelimi bromhidrik ya da hidroiyodik asit şişesi üstüne klor şişesi kapatılırsa, kırmızı renkte brom buharları ya da mor iyot buharları açığa çıkar; bu durumda klor, brom ve iyodun yerini almıştır.
Klor suya etki ederek yükseltgeyici özellikleri bulunan klorsuyunu oluşturur. Sodyum karbonatla etkileştiğinde, javel suyu ortaya çıkar. Klor ve klor suyu gibi bu su da, mikrop kırıcı nitelik taşır.
Birçok organik bileşik klorla çok çeşitli tepkimelere yol açar ve pek çok klorlu bileşik verir; bu bileşiklerden çözücü olarak yararlanıldığı gibi (trikloretilen), plastik maddelerin üretiminde de yararlanılır (polivinil klorür).
Sanayide ve laboratuvarlarda büyük ölçüde klor tüketilir. Çok kolay tepkimeye giren ve güçlü bir yükseltrim. Yassı, yuvarlak biçimli klorofil moleküllerinin ortasında bir magnezyum atomu yer alır. Işılbireşim sırasında mavi ve kırmızı ışığın enerjisini soğuran klorofil yeşil ışığı yansıttığından, bu renk görünür. Soğurdukları ışığın etkisiyle uyarılmış düzeylere çıkan klorofil molekülleri, hücredeki enerji taşıyıcı maddelere elektron vererek, karbonhidratların oluşması için gerekli enerjiyi sağlarlar. Molekülün özel bir bölümündeki karbon atomlarının sayısı yönünden farklılık gösteren 4 klorofil çeşidi vardır. Bunlardan a ve b klorofilleri bütün yeşil bitkilerde, c klorofili kahverengi suyosunları ile bazı deniz bitkilerinde, d klorofiliyse kırmızı suyosunlarında bulunur. Kırmızı, kahvereıjgi ve mor organizmalarda, klorofilin yeşil rengi, ışığı soğuran başka pigmentlerin etkisiyle sarıya, maviye ve kırmızıya dönüşür.