Leonardo Da Vinci
(1452-1519), Rönesans sanatını doruğuna ulaştırmış, yalnız sanat yapıtlarıyla değil çok çeşitli, alanlardaki araştırmaları ve buluşlarıyla da tanınan, dünyanın gelmiş geçmiş en büyük sanatçılarından biridir. 1482’de Milano Dükü Ludovico Sforza’ya, sarayında görev almak istediğini bildiren bir mektup yazdı. Düke kendisini savaş araçları, silahlar ve köprüler yapan bir mucit, savunma, topçuluk ve kuşatma konusunda uzmanlaşmış, yetenekli bir mühendis olarak tanıtan Leonardo da Vinci mektubunun sonuna şu sözleri ekledi. “Mermer, tunç ya da pişmiş topraktan heykeller yapabilen usta bir heykelci ve en az ötekiler kadar yetenekli bir ressam olduğumu bilmenizi isterim” . Leonardo’nun henüz 30 yaşındayken yazdığı bu mektup sanatçının ilgi alanının genişliği ve dehasının boyutları konusunda önemli ipuçları vermektedir.
Sanatçının resim alanındaki dehasını ortaya koyan en ünlü yapıtları Mona Lisa (1503-07) ve Son Akşam Yemeği dir (1495-97). Ressamlığın yanı sıra aynı zamanda usta bir heykelci, mimar, şair ve besteci olan Leonardo da Vinci, sanatın bilimsel gözlemlere dayanması gerektiğini savunurdu. Mekanik, matematik, anatomi, botanik, optik, fizik, jeoloji, mühendislik ve zooloji konularıyla ilgilendi; insan vücudu üzerine son derece ayrıntılı incelemeler yaptı. Resim ve heykelleriyle olduğu kadar yaşadığı dönemin yüzlerce yıl ilerisinde olan düşünceleri ve şaşırtıcı buluşlarıyla da ün kazandı. Yazıyı sol eliyle ve sağdan sola doğru aynadan okunabilecek gibi tersinden yazardı. Bilimsel yazılarını ve çeşitli çizimlerini içeren not defterlerinin büyük bir bölümü günümüze ulaşabilmiştir. Bu not-defterlerinin en ünlüleri iki ciltten oluşan Codex Madrid ile 1.068 sayfa ve 12 ciltten oluşan Codex Atlanticus’tur. Daha o dönemde insanın da kuşlar gibi uçabileceğini düşünen Leonardo havacılıkla ilgili yoğun araştırmalar yaptı. Son derece ilginç kanat, uçak ve helikopter modelleri geliştirdi.
Leonardo, İtalya’da Floransa yakınlarında Vinci kasabasında doğdu. Çocukluğunda müzik ve resmin yanı sıra araç yapımı gibi teknik ve mekanik konulara ilgi duydu. Sanata eğilimi daha erken yaşlarda ortaya çıktığından babası oğlunun çizimlerini dönemin ünlü heykelci ve ressamlarından Andrea del Verrocchio’ya gösterdi. Leonardo’nun yeteneğini ilk bakışta anlayan Verrocchio, yanında çalıştırmak üzere onu Floransa’daki atölyesine aldı. Leonardo orada yaklaşık beş yıl çalıştı ve çok yönlü bir eğitim gördü. O yıllarda az sayıda yağlıboya resmin yanı sıra kurşunkalem ve mürekkeple birçok çizim yaptı. Çizimlerinde öne çıkan keskin gözlem gücü ve gerçek varlıkların görünüşlerini, hareketlerini, ışık ve gölgeleriyle birlikte kâğıda tam olarak aktarabilme yeteneğiyle Verrocchio’nun hayranlığını kazandı. Çizimleri arasında silahlar, mekanik araçlar, az rastlanan türden hayvan ve bitkiler, ilginç insan figürleri vardı. Resim ve çizimin yanı sıra bilimsel çalışmalarını da sürdüren Leonardo, doğadaki varlıkların nasıl oluştuğunu, hareketlerini, insan vücudunun yapısını, bitkilerin büyümesini, ışığın ve suyun hareketini, kuşların nasıl uçtuğunu inceledi.
Leonardo olgunluk döneminin başlangıcı sayılan ve iki çeşitleme olarak yaptığı Kayalıkların Madonnası adlı yapıtına yaklaşık 1478’de başladı. Bu yapıtlardan ilki bugün Paris’te Louvre Müzesi'nde, İkincisi ise Londra’da Ulusal Galeri’dedir. Yapıtın en çarpıcı özelliği resmedilen olayın buğulu ve doğaüstü bir hava içinde sunulmuş olmasıdır. Kayaların gerçekdışı bir görünüm yaratan ilginç dokusu, figürlerin dış çizgileriyle fon arasındaki yumuşak renk geçişleri farklı yoğunluktaki ışıklar, figürler arasındaki kusursuz uyum ve bütünlük Leonardo’nun özgün üslubunu belirleyen temel özelliklerdir.
1482’de Milano Dükü Ludovico Sforza tarafından, babası Francesco Sforza'nın at üstünde bir heykelini yapmak üzere Milano Francesco Sforza'nın at üstündeki heykeli üzerinde çalıştı. Dükün isteği üzerine heykelin boyutlarını büyüterek, kilden dev bir model hazırladı. Model 1493'te halka gösterildi. Tunçtan dökülmesi tasarlanan ve yüksekliği yaklaşık 7 metreyi bulan heykel, o güne kadar yapılmış olanların en büyüğüydü. Ne var ki, heykelin dökümüne başlanmadan önce savaş çıktı ve heykel için ayrılan tunç, top yapımında kullanıldı. Model ise savaş sırasında parçalandı. Leonardo'nun heykele ilişkin en çarpıcı çizimleri Madrid'de bulunan not defterlerindedir. Leonardo'nun o dönemde yaptığı bilimsel çalışmalar ilk kez 1551'de, Paris'te basıldı.
1494'te Milano'daki Santa Maria delle Grazie Manastırı'nda Rönesans resminin en etkileyici örneklerinden biri olan Son Akşam Yemeği üzerinde çalışmaya başladı. Duvara özel bir astar çekerek, yağlıboya ve tempera karışımı boyalarla yaptığı bu resim, boyanın yeterince tutmaması yüzünden bir süre sonra çatlayıp, bozulmaya başladı. Hz. İsa’yı havarileriyle birlikte gösteren bu eşsiz resmin, daha sonraki yıllarda birçok kez onarılarak bozulup yok olması önlendi.
Leonardo 1502’de Dük Cesare Borgia’nın başmühendisi ve mimarı olarak Floransa’ya geri döndü. 1503’te Vecchio Sarayı’nda Anghiari Savaşı adlı freskin yapımına başladı. Ne var ki, taslağını iki yıl içinde hazırladığı bu yapıtı hiçbir zaman tamamlayamadı. Aynı yıllarda Osmanlı Padişahı II. Bayezid'e Haliç için yaklaşık 350 metre uzunluğunda bir köprü taslağı hazırlayıp yolladı.
Bu dönemde dünyanın en ünlü tablolarından biri olan Mona Lisa yı yaptı. O dönemden kalma notlardan anlaşıldığına göre resmin modeli Floransalı Francesco di Bartolommeo del Giocondo’nun karısıdır. Resmin obür adı La Gioconda bu kişiden gelir. Bu portrenin en önemli özelliği modelin yüzündeki gizemli gülümsemedir. Sanatçının modelin yüzündeki bu gülümseme silinmesin diye çalışırken sürekli müzik çaldırdığı söylenir. Mona Lisa bugün Paris’te, Louvre Müzesi’ndedir.
1507-13 arasında İtalya’nın çeşitli kentlerini dolaşan Leonardo 1517’de Fransa Kralı I. François’nın çağrısı üzerine Amboise’a gitti. Orada “kralın başressamı, mimarı ve mekanikçisi” sanını aldı. Yaşamının son yıllarına kadar Cloux’da, kralın kendisine verdiği şatoda yaşadı. Yaşam boyu sürdürdüğü çalışmalarını ve yazılarını derleyip düzenlemek istediyse de bunu gerçekleştiremeden öldü.
Leonardo’nun taslak çizimlerini ve düşüncelerini içeren yaklaşık 5.000 sayfalık not defterlerinin bir bölümü bugün İngiltere’de, Windsor Şatosu’ndaki Kraliyet Kütüphanesinde, Londra’daki Victoria ve Albert Müzesinde, British Museum’da, bir bölümü de Madrid’de Ulusal Kütüphane’de, Floransa’da Uffizi Galerisi’nde ve Milano’daki Ambrosiana Kütüphanesi’ndedir.
