Malezya
Güneydoğu Asya’da bağımsız bir eyaletler federasyonu olan Malezya, İngiliz Uluslar Topluluğu üyesidir. Malezya, Malakka Yarımadası’nın güney bölümünde yer alan Batı Malezya ile Borneo Adası’nın kuzey bölümünde bulunan Doğu Malezya olarak, birbirinden uzak iki bölgeye ayrılır. Batı Malezya’da Pahang, Terengganu, Kedah, Johor, Negeri Sembilan, Kelantan, Selangor, Perak, Perlis, Penang ve Malakka olarak 11 eyalet bulunur.
Malakka Yarımadası’nın yaklaşık 800 km uzunluğunda ve 320 km genişliğindeki güney kesiminde bulunan Batı Malezya’nın kuzeyinde Tayland, güneyinde Singapur, batısında Malakka Boğazı ve doğusunda Güney Çin Denizi yer alır. Sabah ve Saravak eyaletlerinden oluşan Doğu Malezya, 1.100 km uzunluğunda, 390 km genişliğindedir. Kuzeyinde Güney Çin Denizi, doğusunda Selebes Denizi ve güneyinde Endonezya’nın Borneo toprakları uzanır. Bağımsız bir devlet olan Brunei, Saravak topraklarıyla çevrelenmiştir.
Batı Malezya’nın belkemiğini yarımada boyunca zigzaglar çizerek uzanan dağlar oluşturur. Irmaklar ve çaylar bu dağların iki yanından akarak denize ulaşır. Doğu kıyılarında, palmiyelerle çevrili gümüş renkli kumsallar ve açıklarda güzel görünümlü adalar vardır. Batı kıyılarında, ırmaklar mangrov bataklıkları arasından ağır ağır Malakka Boğazı’na akar. Borneo’nun kuzeybatı kıyısındaki Saravak’ta kıvrımlı tepeler ve çok sayıda akarsuların yer aldığı bataklık kıyı ovası, güneyde dağlarla çevrilidir. Kuzeyde bulunan Sabah da dağlık bir bölgedir ve 4.100 metreye ulaşan yüksekliğiyle Güneydoğu Asya’nın en yüksek dağı olan Kinebalu buradadır. Sabah’ın doğu kıyısı bataklık olmakla birlikte, batı bölümünde verimli bir ova vardır. Birkaç derin körfez elverişli limanlar oluşturur. Malezya’da tropik iklim egemendir.
Batı Malezya topraklarının yarısından çoğunu yağmur ormanları kaplar. Bu ormanlarda, yaprak dökmeyen ağaçlar, bambular, sarmaşıklar ve aralarında yaklaşık 800 çeşit orkidenin de bulunduğu tropik bitkiler yetişir. Bölgede yaşayan yabanıl hayvanlar arasında filler, gergedanlar, kaplanlar, parslar, insansımaymunlar ve maymunlar bulunur. Ormanlarda, uçarkurbağa denen dev yarasalar, uçan sincaplar, makiler ve ağaçtan ağaca kayarak dolaşan kertenkeleler yaşar. Bataklıklar timsahlarla doludur, yağmur ormanlarında piton ve kral kobra gibi yılanlara rastlanır. Sabah ve Saravak’ta,
kertenkeleler, timsahlar ve çok sayıda parlak renkli kuşun yanı sıra 150’den fazla yılan çeşidi bulunur. Ayrıca bölgede çeşitli balıklar ve böcekler de yaşar.
Batı Malezya’da halkın yaklaşık 6 milyonunu Malaylar oluşturur. 4 milyon kadar da Çinli vardır. Geri kalan 1 milyon kişi de Hintliler ve Pakistanlılar’dır. Sabah’da en kalabalık etnik topluluk Dusunlar (Kadazanlar), Saravak da ise İbanlar’dır (Deniz Dayakları). Burada Çinliler, Malaylar ve Hintliler’den başka daha küçük topluluklar da yaşamaktadır. Ulusal dil Malay dilidir. İngilizce, Çince ve Hint dilleri de yaygın olarak kullanılır. Malaylar’ın tümü Müslüman’dır.
Malezya, yıllık bütçesinin beşte birini eğitime ayırır. İlköğrenim Malay dili, İngilizce, Çince ve Tamil dili olmak üzere dört dilde yapılır. Ülkede beş üniversite vardır. Bunlardan dördü Kuala Lumpur’da ya da çevresinde, biri de Penang Adası’nda kurulmuştur.
Malezya, başta bir kral ve parlamentonun olduğu anayasal krallıkla yönetilir. Kral, dokuz eyaletin hükümdarlarınca beş yıl için seçilir. Kralın görevi simgeseldir. Malakka, Penang, Sabah ve Saravak eyaletlerinin başında merkez yönetimin atadığı birer vali bulunur. Parlamento, senatodan başka, üyeleri halkoyuyla seçilen temsilciler meclisinden oluşur. Ayrıca, 13 eyaletin her birinde seçimle işbaşına gelen bir meclis vardır.
Modern yapıların bulunduğu Kuala Lumpur federal başkent, Penang ise ikinci büyük kenttir. Ülkenin başlıca limanları, Penang, Kelang ve Malakka’dır.
Sanayi ve Tarım
Malezya ekonomisi kauçuk, palmiye yağı, petrol, kalay, kereste ve sanayi mallarının üretimine ve dış ülkelere satımına dayanır. Yeryüzündeki doğal kauçuk üretiminin üçte birinden fazlasını Batı Malezya sağlar.
Dünya kalayının üçte birine yakın bölümü de Batı Malezya’dan elde edilir. Petrol ve doğal gaz bakımından çok zengindir. Boksit, demir cevheri ve bakır da başlıca madenleri arasındadır.
Kauçuktan sonra en önemli tarım ürünü pirinçtir. Son yıllarda çiftçiler yeni tarım yöntemleri ve değişik tohumlar kullanarak çok daha fazla ürün alabilmektedir. Palmiye yağı da dışarıya satılan önemli bir üründür. Ne var ki, Malezya’nın yiyecek üretimi gereksinimini karşılamaktan uzaktır ve gıda ürünleri dışarıdan alınmaktadır. Hindistancevizi hem yiyecek, hem de yağı için yetiştirilir. Öbür ürünleri tatlıpatates, sagu, tütün, kenevir, kakao, biber ve şekerkamışıdır. Ananas plantasyonları (büyük çiftlikler) ve turunçgillerin üretimi de yaygındır. Çinli bostancılar, yerel topluluklar için sebze yetiştirirler. Süt üretimi için sığır, manda, domuz ve kümes hayvanları beslenir. Denizde ve akarsularda bol balık vardır. Saravak ve Sabah’ta, yağmur ormanlarından elde edilen kereste, önemli bir dış ticaret ürünüdür.
Malezya, demiryoluyla Singapur ve Tayland’a bağlanır. Ülke, çok gelişmiş bir k arayolu ağına sahiptir. Doğu Malezya’da büyük kentler ve kasabalar birbirlerine düzgün yollarla bağlanır. Irmak ulaşımı da önemlidir. Başta Kuala Lumpur Havalimanı olmak üzere, ülkenin birkaç uluslararası havalimanı vardır.
Tarih
Avrupalılar Güneydoğu Asya’yı ele geçirmeden önce, bugünkü Batı Malezya, Tayland’a bağlı küçük kabile devletlerine bölünmüştü. Bu devletler daha sonra bağımsızlıklarını kazandı. 14. yüzyılda Malaylar merkezi Malakka olan bir krallık kurdular. Bu bölgeye ulaşan ilk AvrupalIlar, Portekizliler oldu ve 1511’de Malakka’yı ele geçirerek Malaylar’ı güneye sürdüler. İngilizler ile Hollandalılar da, Portekiz’in baharat ticaretinden elde ettiği büyük kazançtan pay istediler. HollandalIlar 1641 ’de Malakka’yı Portekiz’den aldılar.
18. yüzyıl ortalarında, Hindistan’daki İngilizler, Çin’le ticaretlerini başta çay olmak üzere geliştirdiler. Malakka Boğazı yoluyla Çin’e giden İngiliz gemilerinin Malakka Yarımadası’nda bakım ve onarım için konaklayacakları bir yere gereksinmeleri vardı. Böylece, Doğu Hint Kumpanyası, Kedah sultanından Penang Adası’m kiraladı. Penang, çok işlek bir limana dönüştü ve Hollanda ticareti için güçlü bir rakip oldu. 1819’da Singapur Adası’na yerleşen İngilizler, 1867’de Singapur, Malakka ve Penang Adası’nın yönetimini ele geçirdiler.
17. yüzyıl boyunca Kuzey Borneo (bugün Sabah), Brunei sultanının denetimindeydi. Bu bölge, daha sonra hizmetleri karşılığında Filipinler’in Sulu sultanına verildi. İngilizler, 1762’de Manila’yı aldıkları zaman, İspanyolların elinde tutsak olan Sulu sultanını özgür bıraktılar. Sultan da karşılık olarak Kuzey Borneo üzerindeki haklarını İngiliz Doğu Hint Kumpanyası’na devretti. 1888’de Kuzey
Borneo ile Saravak, İngiliz yönetimine girdi. 1914’e kadar Batı Malezya’nın tüm eyaletleri İngiliz koruması altına girmişti.
II. Dünya Savaşı’nda Malaya, Kuzey Borneo ve Saravak Japonlar’ın işgaline uğradı. Savaştan sonra Malaya’ya dönen İngilizler’in tek bir Malezya devleti oluşturma denemeleri başarısızlığa uğradı. 1948’de Malakka Yarımadasındaki Malaya eyaletleri birleşerek Malaya Federasyonu’nu oluşturdu. İngiltere ülkenin savunma ve dışişleri üzerindeki denetimini bir süre daha elinde tuttu. Malaya 1957’de bağımsızlığını kazandı. Singapur, Kuzey Borneo ve Saravak’ta İngilizler’in denetimi hâlâ sürüyordu. 1963’te Filipinler ve Endonezya her ne kadar karşı çıktıysa da, halkın Malaya ile birleşmeden yana olması nedeniyle Malezya Federasyonu kuruldu. Federasyonda Malaya, Singapur ve İngiltere’den bağımsızlıklarını kazanan Saravak ile Sabah bulunuyordu. 1965’te federasyondan
ayrılan Singapur, bağımsız bir devlet oldu. Aynı yıl, Endonezya Devlet Başkanı Sukarno’nun görevden uzaklaştırılmasından sonra, Malezya ile Endonezya arasında barışçı ilişkiler kuruldu.
Malezya'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 330.434 km2.
Nüfus: 16.527.800 (1988).
Yönetim: Bağımsız federal anayasal krallık. İngiliz
Uluslar Topluluğu üyesi.
Başkent: Kuala Lumpur.
Doğal Yapı: Her iki yanında kıyı ovaları bulunan dağlar Malakka Yarımadası boyunca uzanır. Sabah, verimli yüksek düzlükleriyle dağlık bir bölgedir. Saravak'ın da iç kesimleri dağlıktır.
Başlıca Ürünler: Kauçuk, pirinç, palmiye yağı, hindistancevizi yağı, kopra (kurutulmuş hindistancevizi içi), ananas, sagu, tapyoka, kereste, biber, kakao, kalay, demir cevheri, petrol.
Önemli Kentler: Kuala Lumpur, Penang, Kelang, İpo, Malakka, Johor Baharu, Petaling Jaya.
Eğitim: Dokuz yıllık temel eğitim parasızdır.
