Martin Luther
(1483-1546). Martin Luther 16. yüzyılda başlayan Protestan Reform hareketinin öncüsüdür. (REFORM maddesinde anlatılan bu hareket Protestanlık olarak bilinen Hıristiyan mezhebinin doğmasına yol açmıştır.)
Almanya’da, Leipzig yakınlarındaki Eisleben’de doğan Lyther, çocukluğunu babasının bakır madeni işlettiği Mansfeld’de geçirdi. Mansfeld ve Magdeburg’da okula giden Luther, 1501’de Erfurt Üniversitesi’ne girdi. 1505’te lisans öğrenimini tamamladıktan sonra babasının isteğiyle başladığı hukuk öğrenimini bırakarak Augustinusçu keşişlerin tarikatına katıldı. 1507’de papazlığa atandı ve 1512’de Leipzig’in kuzeyindeki Wittenberg Üniversitesi’nde ilahiyat dersleri vermeye başladı. Çok geçmeden o çağda kabul gören dinsel düşüncelerden çok farklı düşünceleri savunan bir grubun önderi oldu.
Kutsal Kitap’ın tek yol gösterici olduğu görüşünde olan Luther, yürürlükteki dinsel uygulamaların Kutsal Kitap’taki öğretilerden çok uzaklaştığı kanısındaydı. Aziz Paulus’un biçimlendirdiği Hıristiyan inanışına dayanarak, insanın yalnızca Tanrı’nın bağışlayıcılığına sığınmakla günahlarından arınabileceği görüşünü savunuyordu.
O dönemde, Tanrı bir insanın günahlannı bağışladıktan sonra bile, günahkârın ya bu dünyada ya da öldükten sonra araf'ta cezalandırıldığına inanılıyordu. Araf, cennetle cehennem arasında bulunduğuna inanılan, kusur ve kötü alışkanlıklardan tam olarak kurtulamamış insanların, günahlarından arınmak için bekletildikleri ve cezalandırıldıkları yerdi. Papa, buna dayanarak, günahların cezasının bir bölümünün bu dünyada para karşılığında bağışlanması anlamına gelen endüljans’lar dağıtmaya başladı. Böylece insanlar kiliseye para vererek günahlarını bağışlatmış oluyorlardı. Zamanla endüljansların kötüye kullanımı eleştirilere yol açtı. 1517’de Johann Tetzel adlı bir Alman rahibin Wittenberg’e gelerek yüksek paralar karşılığında endüljans satması üzerine, Luther kendi görüşleri doğrultusunda bu duruma şiddetle karşı çıktı. Wittenberg’deki kilisenin kapışma, endüljans konusunda kilisenin tutumunu eleştiren ve Hıristiyanlık’ın özdeğerlerini vurgulayan bir bildiri astı. Doksan Beş Tez olarak bilinen bu bildiri büyük bir kavganın başlangıcı oldu.
Papa, Luther’den söylediklerini geri almasını istedi. Luther bunu yapmayınca 1521’de aforoz edildi. Bunun üzerine aforoz edildiğini bildiren yazının kopyasını yakarak simgesel olarak kiliseyle bağlarını kopardı. Bu tarihten sonra Luther, kilisenin, endüljans dışında da pek çok konuda yanlış bir tutum içinde olduğunu açıkça belirtmeye başladı. Worms’daki İmparatorluk Meclisi’nin önüne çıkarılan Luther, Kutsal Kitap’ın özüne aykırılığı kanıtlanmadıkça, görüşlerini geri almayacağını açıkladı. Bunun üzerine hakkında soruşturma açılınca kaçarak Wartburg Şatosu’na saklandı. Burada gizlendiği süre içinde Yeni Ahit’i herkesin anlayabileceği işlek bir Almanca’ya çevirdi. Artık sıradan bir insan da Hz. İsa’nın söylediklerini kavramakta güçlük çekmeyecekti. Luther, 1522’de Wittenberg’e geri döndüğünde bazı din adamlarının ibadet, evlilik, giyim gibi konularda kendi savunduğu görüşlerden daha köklü değişiklikleri savunduğunu gördü. Bir yandan Katolikler’e karşı çıkarken, öte yandan da reform yanlılarının aşırı görüşlerini eleştirdi. Şükran ve öbür kutsama ayinleri konusunda Katolik uygulamalara başından beri karşı çıkmış olan Luther, artık tüm kilise işlemlerinin, öne sürdüğü yeni görüşlere uygun biçimde değiştirilmesi için çalışmaya başladı.
1525’te eski bir rahibe olan Katherina von Bora’yla evlendi. Yetenekli bir yazar olan Luther’in 70 cildi kapsayan yapıtları Hıristiyanlık öğretisine açıklık getirdi. Yeni Ahit’ten sonra Eski Ahit’i de 1534’te Almanca’ya çevirdi. Papanın Almanya’daki etkinliğinden ve para isteklerinden hoşnut olmayan bazı Alman prensleri Luther’i destekledi. Reform’u benimseyen derebeylikler kendi kiliselerini kurdu. Ama Luther’in görüşlerinin tehlikeli sonuçlar yaratacağından korkanlar da vardı. 1524-25 arasında Karaorman’ın güneyindeki köylüler Luther’in öğretisinden esinlenerek “Hıristiyanlar’a özgürlük” çağrısıyla toprağa kavuşmak için manastırlara ve derebeylerinin malikânelerine saldırdı. Ne var ki, Luther bu eylemlere karşı çıktı. Köylü ayaklanması kanlı bir şekilde bastırıldı. Köylülerin Luther’e olan güveni sarsıldı. Birçok kişi Luther’in evliliğini ve Hessen Prensi Philip’in aynı zamanda iki kadınla birden evlenmesini onaylamasını yadırgadı. Luther’in İsviçreli reformcu Huldrych Zwingli ile olan anlaşmazlıkları da Reform’un başansım bir ölçüde zayıflattı. Bu yüzden Protestanlık tüm Almanya’da benimsenmedi ve Katolikler ile Protestanlar iki düşman gruba ayrıldı.
Luther öldüğünde iki taraf arasında başlayan iç savaş, 1555’te Augsburg Barışı imzalanıncaya kadar sürdü. Bu antlaşma, Alman prenslere, uyruklarının Katolik ya da Lutherci (Protestan) olmasına karar verme hakkını tanıyordu. Luther’in son yıllarında kendi yandaşları arasında çıkan tartışmalar, onun ölümünden sonra da sürdü.
