Mozambik
Mozambik, Afrika’nın güneydoğusunda, Hint Okyanusu’na kıyısı olan bir cumhuriyettir. Uzun süre Portekiz’in sömürgesi olan Mozambik ancak 1975’te bağımsızlığına kavuşabildi. Kuzeyde Tanzanya, batıda Malavi, Zambia ve Zimbabve, güneyde de Güney Afrika ve Svaziland ile komşu olan Mozambik, Madagaskar Adası’ndan Mozambik Kanalı’yla ayrılır. Hint Okyanusu’ndaki kıyı şeridi üzerinde birkaç iyi liman vardır. Kıyılar güneye indikçe genişleyen bir ovayla çevrilidir. Halkın çoğu bu kıyı ovasında ya da ırmak boylarındaki vadilerde yaşar. Afrika’nın büyük ırmaklarından ikisi olan Limpopo ve Zambezi ülkenin başlıca akarsularıdır. Limpopo ülkenin güney ucunda yer alır, Zambezi ise tam ortasından geçer, Mozambik’i kuzey ve güney olarak ikiye böler (bak. ZAMBEZİ Irmağı) . Ülkenin güney bölümü alçak düzlüklerle kaplıdır ve yükseltiler çok azdır. Buna karşılık kuzeyde yüksekliği 2.400 metrenin üzerine çıkan tepeler yer alır. Mozambik’te ekimden marta kadar sıcak ve yağışlı bir mevsim yaşanır; yılın geri kalan bölümünde hava soğuk ve kurudur. Kıyı şeridinde mangrov, hindistancevizi ve hurma gibi tropik ağaçlar, iç bölümlerdeki savanlarda ot ve çalılar bulunur. Ormanlık bölgelerde de abanoz, maun gibi değerli ağaçlar görülür. Mozambik’te aslan, çita, fil, gergedan, suaygırı, zebra, zürafa, manda, timsah ve yılan yaşar.
Mozambik halkının neredeyse tamamı Afrikalıdır. Resmi dil Portekizcedir. Ama insanların çoğu Bantu dilleri konuşur. Mozambiklilerin büyük bölümü tarım ve hayvancılıkla geçinir. Mozambik bağımsızlığa kavuştuğu zaman beyazların çoğu ülkeyi terk ettiyse de, Mozambik’te hâlâ az sayıda Portekizli vardır.
Mozambik’in başkenti Maputo’dur. Delagoa Körfezi’nin kıyısında olan Maputo’nun güzel bir limanı vardır. Zambia ve Malavi gibi iç bölgelerde bulunan ülkelerin ticareti Mozambik üzerinden yapılır. Demiryolu, Beira limanından iç bölgelere, Zimbabve’nin başkenti Harare’ye kadar ulaşır. Mozambik kentinde sömürge döneminden kalma eski Portekiz yapıları vardır.
Mozambik’in dışarıya satılan başlıca ürünleri kaju, pamuk, şeker, çay ve karidestir. Mozambik’te kömür, demir, uranyum ve elmas çıkarılır. Ülkedeki sanayi kuruluşları, büyük ölçüde Zambezi Irmağı üzerindeki Cabora Bassa Barajı’ndan elde edilen elektrik enerjisiyle çalışır.
Tarih
Mozambik’e ilk yerleşenler Afrikalılardı. İS 8. yüzyılda ise Araplar bölgede ticaret merkezleri kurdular. Bu merkezler zamanla kent devletleri haline geldi. 1498’de Vasco da Gama Mozambik kıyılarına ulaştı ve Portekizliler 16. yüzyıl başlarında bölgeyi işgal etmeye başladı. 17. yüzyıldan 19. Yüzyıla kadar Mozambik’te Portekizliler, Almanlar ve İngilizler ’in sürdürdüğü büyük bir köle ticareti vardı; 1890’dan başlayarak bu ticaret azaldı. 1942’de Portekiz ülkenin yönetimini bütünüyle ele geçirdi. 1951’de de Mozambik, Portekiz’in denizaşırı toprağı oldu.
1950’lerde Mozambik’te ülkenin bağımsızlığı için aydınların öncülüğünde bir hareket başladı. 1960’ta yapılan sessiz bir gösteride 500 köylü Portekizlilerce öldürüldü. Binlerce insan canını kurtarmak için Tanzanya’ya kaçtı. 1962’de Mozambik Kurtuluş Cephesi, Frelimo kuruldu. 1964’te kuzeyde silahlı savaş başladı. Portekiz’in ülkeye 70 binden fazla asker göndermesine karşın Frelimo giderek güçlendi. 1970’te Frelimo’nun başına Samora Machel geçti. Grevler yaygınlaştı ve Siyahlar ile beyazlar arasındaki çatışmalar şiddetlendi. 1974’te Portekiz’de gerçekleşen devrim, sonraki yıl Mozambik’in bağımsızlığının tanınmasına yol açtı.
Mozambik’te Frelimo’nun başkanı Samora Machel yönetiminde sosyalist bir hükümet kuruldu. Yeni bir anayasa kabul edildi, bir dizi ekonomik ve askeri reforma girişildi. Bu durum Güney Afrika ve Güney Rodezya’nın (bugün Zimbabve) ülkeye askeri saldırılar düzenlemesine ve yönetime karşı olan örgütlenmeleri desteklemesine yol açtı. Buna karşılık Mozambik de Güney Afrika’dan kaçan Afrika Ulusal Kongresi üyelerine sığınma hakkı tanıyordu. Başkan Machel 1986’da Güney Afrika üzerinde geçirdiği bir uçak kazasında öldü. Mozambik yönetimi bu kazadan Güney Afrika’yı sorumlu tuttu. Mozambik günümüzde de Güney Afrika’daki ırkçı yönetime karşı olan ülkeler arasındadır.
Mozambik'e İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 799.380 km2.
Nüfus: 15.293.000 (1989).
Yönetim: Tek meclisli, tek partili halk cumhuriyeti.
Başkent: Maputo.
Doğal Yapı: Kuzeydeki yüksek bölgeler yoğun tropik yağmur ormanlarıyla kaplıdır; güneydeki alçak bölgelerde ise savanlar bulunur. Kıyı boyunca mangrov ve hindistancevizi ağaçları yaygındır. Zambezi Irmağı ülkeyi iki bölgeye ayırır.
Başlıca Ürünler: Hindistancevizi, yerfıstığı, mısır, şeker, pamuk ve kaju.
Önemli Kentler: Maputo, Beira.
Eğitim: 6-14 yaş arası zorunlu ve parasızdır.
