Musahipzade Celal
(1868-1959). Konularını Osmanlı yaşamından alan oyunlarıyla tanınan Musahipzade Celal İstanbul’da doğdu. Saray musahiplerinden bestekâr Şakir Ağa’nın (1779-1840) torunudur. İdadi (lise) öğrenimini bitirdikten sonra 1889’da Babıâli Tercüme Odası’nda çalışmaya başladı. Bir yandan da Hukuk Mektebi’ne gidiyordu. Tiyatroya bu yıllarda ilgi duydu. O sırada henüz yaygınlaşmakta olan modern tiyatro oyunlarını izlediği gibi geleneksel seyirlik oyunlardan olan ortaoyunu gösterilerine de amatör olarak katıldı. İlk oyun denemelerini de gene bu yıllarda yazdı.
1908’de II. Meşrutiyet’in ilanıyla bütün sanat dalları gibi tiyatroda da büyük bir canlanma görüldü. Babıâli’deki görevinden ayrılan Musahipzade Celal 1909’da ilk oyunu Türk Kız?m yayımladı. Onu 1912’de sergilenen Köprülüler adlı tarihsel oyun izledi. 1913’te ilk müzikli yapıtı olan İstanbul Efendisi sahnelendi. 1919-24 arasında yazdığı oyunların hepsi Osmanlı Operet Heyeti’nce (1923’ten sonra İstanbul Operet Heyeti adını aldı) oynandı. 1927’den sonraki oyunları ise Darülbedayi (sonra İstanbul Şehir Tiyatrosu oldu) tarafından sahnelendi. 1935’te Şehir Tiyatrosu kütüphane memurluğuna getirilen Musahipzade Celal bu görevi ölümüne kadar sürdürdü.
Musahipzade Celal oyunlarında genellikle geçmişi eleştirel bir bakışla sergiler. Konuları çoğunlukla 18. yüzyılda geçen bu oyunlarda Osmanlı devlet yönetimindeki bozulmayı, toplumdaki çürümeyi bir güldürü havası içinde yansıtmaya, canlandırmaya çalışır. Hemen her düzeydeki devlet görevlisinin içine düştüğü rüşvet, adam kayırma, çıkarcılık, ikiyüzlülük, dalkavukluk gibi olumsuz durumları, medreselerdeki bozulmayı, kutsal değerlerin kişisel çıkarlar için araç olarak kullanılmasını, esnaf geleneklerindeki yozlaşmayı, eve kapanmış kadının bunalımlarını ustalıkla işlediği oyunları seyirci tarafından her zaman beğeniyle izlenmiştir.
Köprülüler, Lale Devri, Demirbaş Şarl gibi konusunu gerçek tarihsel olaylardan alanlar dışında başlıca oyunları Fermanlı Deli Hazretleri, Macun Hokkası, Atlı Ases, Yedekçi, Aynaroz Kadısı, Balaban Ağa, Kaşıkçılar, Bir Kavuk Devrildi, Kafes Arkasında, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe'dir. Bu oyunlardan Aynaroz Kadısı (1938) ile Bir Kavuk Devrildi (1939) sinemeya da uyarlanmıştır. Musahipzade Celal’in Eski İstanbul Yaşayışı (1946) adlı bir de incelemesi vardır.
