Paraguay
Paraguay, dört yanı karayla çevrili bir Güney Amerika ülkesidir. Denizden en az 950 km uzaktadır. Kuzeyden güneye doğru akan Paraguay Irmağı ülkeyi ikiye böler. Paraguay’ın doğudaki komşusu Brezilya ile olan sınırının bir bölümünü Paraguay Irmağı, bir bölümünü Parana Irmağı çizer. Arjantin’le sınırını ise Parana ve Pilcomayo ırmakları belirler. Bu ırmaklar güneyde Uruguay Irmağı’yla birleşip Rio de la Plata Halici’ni oluşturarak Atlas Okyanusu’na dökülür. Paraguay’ın kuzeybatı komşusu Bolivya’dır.
Paraguay Irmağı’nın doğusunda kalan tepeler sık ağaçlarla örtülüdür. Bu bölgede bereketli kızıl topraklı geniş vadiler yer alır. Irmağın batısındaki Chaco Boreal adındaki bölge ise yer yer ağaç kümelerinin bulunduğu geniş otlaklardan oluşur. Bölgenin büyük bir bölümü yağmur mevsiminde sel baskınına uğrar. Ülke ekvatorun güneyinde olduğu için, ekimden marta kadar süren yaz mevsimi nemli ve çok sıcak geçer. Kışlar ılık ve oldukça kurudur. Paraguay’ın doğusunda yaprak dökmeyen ya da herdemyeşil ağaçlar çoğunluktadır. Bu ağaçlardan bir çobanpüskülü türünün yapraklarından yerba mate olarak bilinen serinletici ve uyarıcı bir içecek yapılır. Chaco Boreal’in yüksek kesimlerinde, odunu bir baltayı kıracak kadar sert olduğu için quebracho (balta kıran) adı verilen ve demiryolu traversi yapımında kullanılan bir ağaç yetişir. Bu ağacın kabuğundan da derilerin sepilenmesinde kullanılan tanen elde edilir. Turunç yapraklarından ise parfüm yapımında yararlanılır.
Paraguay ormanlarında jaguar, puma, tapir, karıncayiyen, armadillo, geyik, yılan ve parlak renkli papağanlar yaşar. Ülkenin hemen her yerinde karıncaların yaptığı tepeciklere rastlanır.
Paraguay’ın en eski Yerli halkı olan Guaraniler ülke nüfusunun çoğunluğunu oluşturur. Bundan başka Yerli ve İspanyol karışımı çok sayıda melez (mestizo) ile başkent Asunción’ da az sayıda İspanyol kökenli insan yşşar. Çoğu Katolik olan Paraguaylılar İspanyolca ve Guarani dili konuşur. Ülkede resmi dil İspanyolca’dır.
Paraguay Irmağı’nın doğu kıyısındaki Asunción, Paraguay Cumhuriyeti’nin başkenti ve başlıca ırmak limanıdır. İç kesimde, Paraguay Irmağı kıyısında yer alan Concepción ülkenin başlıca sığır yetiştirme merkezidir. Güneydoğuda, Parana kıyısındaki Encarnación’dan Asunción’a giden demiryolu üzerinde kurulmuş olan Villarrica ise bir tarım ve sanayi merkezidir.
Tarım ve Sanayi
Paraguay’da manyok, soyafasulyesi, mısır, pirinç, yerfıstığı, pamuk, şekerkamışı, meyve, tütün ve kahve yetiştirilir. Topraklarının hemen hemen beşte ikisi çayırlardan oluşan Paraguay’da sığır yetiştiriciliği çok gelişmiştir. Sığırlardan deri ve et elde edilir. Ülkenin mineral kaynakları çok azdır. Bununla birlikte kireçtaşından çimento yapılır. Tanen, pamuklu dokuma, bitkisel yağlar ve cana adında özgün bir alkollü içki üretilir. Paraguay, örümcek ağı inceliğindeki zarif dantelleriyle de ünlüdür.
Dünyanın en büyük hidroelektrik santralı Paraguay ve Brezilya tarafından Parana Irmağı üzerindeki Itaipu’da kuruldu. Aynı ırmak üzerinde Arjantin-Paraguay işbirliğiyle yapılması planlanan iki proje gerçekleşirse, dünyanın dışarıya elektrik enerjisi satan ülkeleri arasında Paraguay’ın önemli bir yeri olacaktır.
Paraguay’da malların çoğu suyoluyla taşınır. Büyükçe buharlı gemiler Parana Irmağı yoluyla yalnızca Arjantin’deki Corrientes’e kadar ulaşabilir. Paraguay’daki ırmak limanları arasında ise daha küçük tekneler çalışır. Asunción’dan Encarnación’a gelen demiryolu, Parana üzerinde işleyen bir feribotla, sınırın öte yanındaki Posadas’ta Arjantin demiryollarına bağlanır. Paraguay’da havayolu ulaşımından da yararlanır. Panamerikan Karayolu Brezilya ve Arjantin’i Paraguay’a bağlar.
Tarih
Asunción 1537’de İspanyollar’ca kuruldu ve Güney Amerika’da İspanyol yönetiminin merkezi durumuna geldi. Kent Güney Amerika içlerindeki en eski yerleşim yeridir. 1608’de bölgeye gelen Cizvit misyonerler, “misyon” adı verilen yerleşmelerde topladıkları Yerliler’e tarım yöntemleri ve el sanatları öğrettiler. Ne var ki, yerel toprak sahipleri toprağa ve gönüllü olarak çalışan işçilere bütünüyle sahip olmak istiyordu. Cizvitler’in fazla güçlenmesinden korkan İspanya 1767’de onları Paraguay’dan ve Güney Amerika’dan kovdu. Ama Yerliler daha önceleri kullandıkları geri tarım yöntemlerine dönmeye ve İspanyollar’ın sahip olduğu geniş topraklarda yiyecek ve barınma karşılığı çalışmaya yanaşmadı.
1810’da Arjantin halkı bağımsızlık savaşına başladıktan hemen sonra Paraguaylılar da İspanya’dan ayrıldı. Ülkenin bağımsızlığına kavuştuğu 1811’de Asunción başkent oldu. Bundan sonra Paraguay peş peşe yönetime gelen diktatörlerce yönetildi. 1862’de babasının yerine yönetime geçen Francisco Solano López (1827-70) Arjantin, Brezilya ve Uruguay’dan oluşan üçlü ittifaka karşı savaş açtı.
1865’te başlayan Paraguay Savaşı, López’in 1870’te öldürülmesiyle sona erdi. Paraguay savaşta yalnızca topraklarının büyük bir bölümünü değil, 300 binden fazla yurttaşını da kaybetti.
1932’de Bolivya ile çıkan bir sınır anlaşmazlığı bir başka savaşın patlamasına yol açtı. İki ülke de Chaco Boreal bölgesinde hakları olduğunu öne sürüyordu. Üç yıl süren savaşın sonunda Paraguay 100 binden fazla kişinin ölümüne yol açan savaşı kazanarak, tartışmalı bölgenin dörtte üçünü ele geçirmeyi başardı.
Paraguay, çok geniş yetkilerle donatılmış devlet başkanmm yönettiği bir cumhuriyettir. 1954’ten beri yönetimi elinde tutan Alfredo Stroessner 1989’da gerçekleştirilen bir darbeyle devrildi. Darbenin önderi General Andre Rodriguez aynı yıl yapılan seçimlerde başkan seçildi.
Paraguay'a İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 406.752 km2.
Nüfus: 4.157.000 (1989).
Yönetim: Bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Asunción.
Doğal Yapı: Doğuda Parana ve Paraguay ırmakları arasındaki, sık ormanlarla kaplı dağ sıraları 600 metreye kadar yükselir; batıda Chaco Boreal adı verilen bölgede bataklıklar ve değersiz otlaklar bulunur.
Dışarıya Satılan Başlıca Ürünler: Pamuk, kereste, tanen, et ürünleri, deri, tütün, kahve ve sıvı yağlar.
Önemli Kentler: Asunción, Villarrica, Lambare, Fernando de la Mora, Concepción, Encarnación.
Eğitim: Okul bulunan yerlerde 7-14 yaş arası çocuklar için zorunlu ve parasızdır.
