Pirinç (Maden)
Bakır ile çinko metallerinin karışımından oluşan alaşımlara pirinç denir. Pirinçte bakır oranı yüzde 60-90, çinko oranı ise yüzde 10-40 arasında değişir. Eskiden bakır-kalay alaşımlarına da pirinç denirdi; ama bu alaşımların asıl adı tunçtur; tunca bazen bronz da denir. Pirincin ilk olarak doğu ülkelerinde bulunduğu sanılmaktadır. Avrupa'ya ise ortaçağ geçmiştir.
Pirinç bakırdan daha sert ve daha sağlamdır; bakır gibi aşınmaya ve paslanmaya karşı dayanıklıdır. Pirincin özellikleri içerdiği çinko oranına göre değişir. Çinko miktarı azaldıkça metal daha yumuşlaşır ve kolayca dövülerek biçimlendirilebilir bir özellik kazanır; buna karşılık çinko oranı yüksek pirinçler daha sert ve kırılgandır. Çinko oranı yüzde 10-15 arasında değişken pirinçler kırmızı altın rengindedir; bunlar çok iyi dövülebilir; soğuk haldeyken biçimlendirilebilir, işlenebilir. Çinko oranı yüzde 30 olan pirinç altın rengindedir ve oldukça üstün özelliklere sahiptir. Bunlar sert olmakla birlikte gene de dövülerek işlenebilir, haddeden geçirilerek levha haline getirilebilir, tel, çubuk ve boru halinde çekilebilir. Sarı pirincin çinko oranı yüzde 40'tır; bunlar daha sert ve dayanıklıdır, dövülerek işlenmez, ama kalıplara dökülebilir ya da sıcak haldeyken ekstrüzyon yöntemiyle (belirli biçimdeki bir delikten zorla geçirilerek) ya da preslenerek biçimlendirilebilir. Başka özel pirin. türleri de vardır.
Pirinç genellikle elektrikli fırınlarda üretilir; bu fırınlarda sıcaklık ve erime koşulları titiz biçimde denetlenir. Önce bakır eritilir, daha sonra bu eriyiğe çinko külçeleri atılır; elde edilen alaşım kalıplara dökülerek yassı pirinç kütükleri elde edilir. Metalin iyi biçimlendirilebilmesi için döküm sonrasında soğumanın yavaş olması gerekir. Pirincin sağlamlığını, paslanmaya karşı dayanıklılığını artırmak ve bazı başka özel nitelikler kazandırmak için, alaşıma bazen az miktarda başka metaller, özellikle de kurşun ve manganez katılır.
Pirincin çok değişik kullanım alanları vardır. Pirinç paslanmaz; onun için makine yataklarının ve sürekli nem gören pompa ve makine parçalarının yapımına çok elverişlidir. Dişliler, pervane kanatları, buhar borularının bağlantı parçaları, valfler, vidalar ve başka pek çok makine parçası genellikle pirinçten yapılır. Pirinç çok iyi parlatılabilir ve bu nedenle de çaydanlık, tepsi, lamba, şamdan gibi bezemeli eşya yapımında kullanılır.
