Plüton
Plüton, Güneş’in çevresinde dolanan dokuz büyük gezegenden en uzakta olanıdır. En son keşfedilen gezegen olan Plüton’u 1930’da ABD’li astronom Clyde Tombaugh ortaya çıkardı. Ama bu keşiften daha önce ABD’li astronomlar Percival Lovvell ve William H. Pickering, Neptün gezegeninin hareketlerini dikkatle izleyerek, ondan da ötede bir başka gezegenin olması gerektiğini ileri sürmüşlerdi. Bu varsayıma dayanan Tombaugh 1929’da, Arizona’daki Flagstaff’ta kurulu olan Percival Lovvell Gözlemevi’nde, gökyüzünün bu yeni gezegenin bulunma olasılığı olan bölgesini fotoğraflar çekerek taramaya başladı. Birkaç gün arayla çekilmiş fotoğrafları dikkatle karşılaştıran Tombaugh, gezegenin arka plandaki “sabit” yıldızlara göre hareketini saptayarak Plüton’un varlığını belirledi.
Plüton adını, Eski Yunan ve Roma mitolojisindeki yeraltı tanrısı Plüton’dan (Hades) alır. Son derece soğuk ve ürkütücü, ama o denli de gizemli, uzak bir gezegendir. Plüton’dan Güneş, uzayın öbür sayısız yıldızı arasında kalan parlakça bir yıldız olarak gözükür. Yer’den bakıldığında ise Plüton soluk bir yıldıza benzer; en güçlü teleskoplarla bile Plüton’u net ve belirgin bir teker halinde görmek olanaksızdır.
Plüton’un Güneş’e olan ortalama uzaklığı 6 milyar km kadardır. Aslında Plüton, Güneş sisteminin, Güneş’e en uzak yörüngede dolanan gezegenidir. Ama Plüton’un elips biçimli yörüngesi öbür gezegenlerin yörüngesinden daha basıktır ve bu yüzden Güneş çevresindeki dolanımı sırasında Neptün’ün izlediği yörüngenin içinden geçer. Saniyede ortalama 3 km kadar bir hızla yol alan Plüton, Güneş çevresindeki dolanımını 248 yıldan biraz daha uzun bir sürede tamamlar.
Plüton çok soluk göründüğünden, astronomlar bu gezegenin oldukça küçük olduğuna inanmaktadırlar. Gezegenin çapının yaklaşık 3.500 km olduğu sanılmaktadır; yani Plüton ve Ay yaklaşık aynı büyüklüktedir. Plüton’un yapısının hangi maddelerden oluştuğu tam olarak belirlenememiştir; ama pek çok astronom gezegenin donmuş metan gazından oluştuğunu düşünmektedir. Gezegenin yoğunluğu ve kütlesi de tam olarak saptanamamıştır, ama yoğunluğunun suyunkinden az olduğu tahmin edilmektedir. Bu kadar küçük ve soğuk (yaklaşık —213°C) bir gezegende atmosferin bulunması da çok küçük bir olasılıktır.
1978’de ABD Deniz Kuvvetleri Gözlemevi’nden James W. Christy ve Robert S. Harrington, Plüton’un çevresinde bir uydunun bulunduğunu saptadılar. Gezegenin çevresindeki bir tam dolamınım 6,39 Dünya gününde tamamlayan bu uyduya, gene mitolojide ölüleri Styks Irmağı’ndan geçirerek Hades’e götüren sandalcı Kharon’un adı verildi. Astronomlar Kharon’un çapının Plüton’un yarıçapından daha büyük olduğunu sanmaktadırlar.
