Porto Riko
Batı Hint Adaları’ndan biri olan Porto Riko ABD’ye bağlı bir özerk bölgedir. Florida’nın 1.600 km kadar güneydoğusunda yer alır. Batı Hint Adaları’nın bir bölümünü oluşturan Büyük Antiller’in en
doğusundadır. Uzunluğu doğudan batıya 180 km, kuzeyden güneye ise 65 km kadardır.
Porto Riko’nun kıyılarını kıyı ovaları çevreler; adanın topraklarının büyük bölümü ise doğu-batı doğrultusunda uzanan sıradağlarla kaplıdır. Yüksekliği 1.300 metreye varan bu dağların arasında çok güzel verimli vadiler yer alır. Çoğu kuzeyden denize dökülen akarsular hızlı akışlıdır; bazılarından sulama ve elektrik enerjisi üretiminde yararlanılır. Tropik bölgede yer almasına karşın, Porto Riko’nun iklimi yılın büyük bölümünde kuzeydoğudan esen serin rüzgârlar nedeniyle ılıktır. Adanın çok güzel kumsalları, ABD’den gelen turistlerin ağırlandığı lüks otelleri vardır. Kasırgalar zaman zaman büyük zararlara yol açar. Porto Riko eskiden sık ormanlarla kaplıydı; ama günümüzde hemen hemen bütün ormanlar tarım alanı kazanmak amacıyla yok edilmiş durumdadır. Kaplumbağa, kertenkele, kara kurbağası, zehirsiz yılanlar ve kuşlar dışında adada yabanıl yaşam azdır.
Halk ve Ekonomi
Porto Riko halkının çoğunluğu 16. yüzyılda adaya yerleşen İspanyollar’ın soyundan gelir. Bunlar dışında kalanlar ise İspanyol ve Siyah karışımıdır. Büyük çoğunluğu Katolik olan halk İspanyolca konuşur. Porto Riko’da nüfus yoğunluğu çok yüksektir; insanların çoğu iş bulmak için ABD’ye gitmektedir. Örneğin New York’ta 600 bin Porto Rikolu yaşar. Müzik ülke kültüründe önemli bir yer tutar. Daha çok vurmalı çalgılar ve ritmin ağırlıklı olduğu salsa müziği adada çok yaygındır. Ünlü viyolonselci Pablo Casals yaşamının son 20 yılını Porto Riko’da geçirmiştir. 1956’dan beri adada Casals Şenliği düzenlenir; ayrıca daha sonra San Juan’da bir Casals Müzesi açılmıştır.
Adanın kuzeyinde mükemmel bir liman oluşturan San Juan, başkent ve başlıca limandır. San Juan’ın büyük bölümü, ana adaya köprülerle bağlanmış küçük bir adada yer alır. Eskiden valinin oturduğu saray, katedral ve İspanyolların yaptığı şatolar, mermer hükümet binasıyla ve yüksek, çağdaş otellerle ilginç bir karşıtlık sergiler.
Topraklarının beşte dördü ekili olan adada başlıca ekonomik uğraş tarımdır. Halk kendi tüketimi için pirinç, mısır, fasulye ve muz yetiştirir, süt ve et elde etmek için sığır besler. Ekonomik açıdan önem taşıyan başlıca ürünler ise tütün, kahve, turunçgiller ve şekerkamışıdır; kahve dışarıya da satılır. Son 20 yıl içinde Porto Riko’da sanayiyi geliştirmek için yoğun çabalar harcanmıştır. Şeker, giyim eşyası, gübre, yapı gereçleri, plastik, petrol ürünleri ve çimento üretilmektedir. Ülkede bakır yatakları da bulunmuştur.
Kıyı ovalarını izleyen bir demiryolu adanın büyük bölümünü dolaşır; ayrıca karayolları da oldukça gelişmiştir. San Juan yakınında bulunan bir havalimanı Kuzey ve Güney Amerika ile Avrupa bağlantılarını sağlar.
Tarih
Porto Riko 1493’te Kristof Kolomb tarafından keşfedildi. 1508’de Juan Ponce de León adayı ele geçirdi ve San Juan limanının bulunduğu koyu keşfetti. Buraya “zengin liman” anlamına gelen Porto Rico adını verdi. Sonradan bu ad adanın bütünü için kullanılmaya başladı. Adanın büyük kentlerinden birine Ponce de Leön’un anısına Ponce adı verilmiştir. İspanyol göçmenler adada yaşayan Aravak Yerlileri’ne öylesine kötü davrandılar ki, 1582’de adada hiç Yerli kalmadı. İspanyollar’ın yaptığı istihkâmlar San Juan’ı ele geçirilmesi zor bir yer durumuna getirdi. ABD’nin 1898’de İspanya’yı yenmesinden sonra Porto Riko ABD’nin egemenliği altına girdi. 1917’de ada halkına ABD yurttaşlığı hakkı tanındı; 1946’da adanın valiliğine ilk kez bir Porto Rikolu getirildi. Ada bugünkü özerk statüsünü 1952’de kazandıysa da ada halkı hâlâ ABD yurttaşıdır. Adayı, 21 yaşın üzerindeki seçmenlerin oylarıyla dört yıllığına seçilen bir vali yönetir. Porto Riko ABD Kongresi’ne, dört yılda bir seçilen ve oy hakkı bulunmayan bir temsilci gönderir.
Porto Riko'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 9.104 km2.
Nüfus: 3.308.000 (1989).
Yönetim: ABD'ye bağlı özerk bölge.
Başkent: San Juan.
Doğal Yapı: İç kesimde yer alan sıradağlar kıyı ovalarıyla çevrilidir; adada hızlı akarsular bulunur.
Başlıca Ürünler: Şeker, tütün, muz, pirinç, mısır, fasulye, madeni eşya, kimyasal maddeler, çimento.
Önemli Kentler: San Juan, Ponce, Mayagüez, Bayamon.
Eğitim: 6-12 yaşları arasında zorunludur.
