Romanya
Romanya, Avrupa’nın güneydoğusunda yer alan bir cumhuriyettir. Kuzeyden güneye yaklaşık 480 km, doğudan batıya en geniş yeri ise 675 kilometredir. Güneydoğuda Karadeniz’de 190 kilometrelik bir kıyısı vardır. Romanya’nın komşuları güneyde Bulgaristan, batıda Yugoslavya ve Macaristan, kuzeyde ve doğuda da Moldova ve Ukrayna’dır. Karpat Dağları kuzeybatı sınırından girer ve ülkenin merkezinde geniş bir yay çizerek Tuna Irmağı’na ulaşır. Karpat Dağları’nın kuzey ve batı yamaçları ile çevrelenen bölgeye Transilvanya adı verilir.
Karpat Dağları’nın doğu yamaçları ile Ukrayna sınırı arasında kalan bölgeye Moldavya (eskiden Boğdan) denir. Güney yamaçları ile Tuna Irmağı arasındaki ova Eflâk adını alır. Romanya’nın güney sınırının büyük bölümünü Tuna Irmağı oluşturur. Öbür önemli ırmaklar, Transilvanya’dan güneye akarak Tuna’yla birleşen Oltu ve gene Transilvanya’dan batıya doğru akan Mureş Irmağı’dır.
Özellikle Romanya’nın dağlarında iklim çok serttir. Yazlar kısa ve sıcak, kışlar ise Rusya bozkırlarından esen buz gibi rüzgârlarla çok soğuk geçer. Karpatlar yılın yarısında karla kaplıdır. Tuna Irmağı bazen aralıktan marta kadar donar.
Halk
Romanya’da halkın büyük çoğunluğu Romen’dir. Ayrıca ulusal özelliklerini koruyan azınlıklar vardır. Bu azınlıkların en önemlisi Macarlar’dır. İkinci azınlık grubu Almanlar’dır. Çingeneler ise daha çok yaylalarda yaşar. Ülkede temeli Latince’ye dayanan Rumence konuşulur. Romenler İÖ 2. yüzyılda Transilvanya’da bir imparatorluk kurmuş olan Daçyalılar’ın soyundan geldiklerini öne sürerler.
Halkın yaklaşık yüzde 70’inin Ortodoks Kilisesi’ne bağlı olduğu sanılmaktadır. Ayrıca ülkede Katolikler, Museviler ve Müslümanlar da yaşar.
Tarım ve Sanayi
Halkın yaklaşık dörtte üçü tarımda çalışır. Yetiştirilen başlıca ürünler mısır, buğday ve patatestir. Dağlardaki otlaklarda büyük koyun sürüleri beslenir. Ülkenin batısındaki Banat düzlüklerinde sığır ve domuz yetiştirilir. Kereste de önemli ürünlerdendir. Kütükler küçük ırmaklardan yararlanılarak Tuna Irmağı’na kadar yüzdürülür.
Romanya’nın sanayi gelişimi, Karpat Dağları’nın doğu ve güney eteklerindeki hilal biçimli büyük petrol yatakları kuşağına dayanır. Ayrıca boksit, demir, bakır, krom, manganez, kömür ve uranyum da çıkarılır. Karpat Dağları’nın alçak bölümlerinde ve Transilvanya’da tuz elde edilir. Romanya’da geniş doğal gaz kaynakları da vardır. Başlıca ağır sanayi merkezleri başkent Bükreş, batıdaki demir-çelik üreten Reşita ve Hunedoara kentleri, Tuna Irmağı üzerinde çelik merkezi olan Kalas ile Targovina ve Braşov’dur. Öbür önemli kentleri, Moldavya’nın başkenti olan Yaş ve Tuna üzerinde, ırmağın ağzından 160 km içeride bulunan İbrail’dir. İbrail ülkenin en büyük iç limanıdır. Romanya’nın ana deniz limanı Karadeniz kıyısındaki Köstence’dir. Ayrıca, mavnalarla Tuna Irmağı’nın üzerinden Yugoslavya sınırına, oradan da Avusturya’nın başkenti Viyana’ya kadar ulaşılabilmektedir.
Romanya’da karayolları Batı Avrupa’ya göre daha geri durumdadır. Yük ve yolcu taşımacılığının büyük bölümünün yapıldığı demiryolları ise Bükreş-Braşov hattı gibi birkaç hattın dışında tek yönlüdür. Bükreş’in dışındaki havaalanından uluslararası uçuşlar yapılır.
Tarih
Romalılar Daçya’yı İÖ 107’de fethettiler ve İS 273’te geri çekilene kadar ellerinde tuttular. Romalılar’ın bölge halkının dili üzerinde büyük etkileri oldu. Bölgede hâlâ Roma kalıntılarına rastlanır. Romanya daha sonra Gotlar, Hunlar ve Bulgarlar gibi kavimlerin işgaline uğradı. Sonraki yaklaşık 1.000 yıllık süreye ilişkin bilgi oldukça azdır. Romenler’in Hıristiyanlık’ı Konstantinopolis’ten (bugün İstanbul) bu dönemde almış olduğu sanılmaktadır.
Transilvanya 11. yüzyılda Macarlar tarafından fethedildi. 13. yüzyılda, Karpatlar’ı aşarak gelen ve Ulahlar (Valahlar) olarak adlandırılan göçebe halklar, Moldavya (Boğdan) ve Eflâk adında iki devlet kurdular. 16. yüzyılda her iki devlet de artık Eflâk ve Boğdan eyaletleri olarak Osmanlı yönetimine geçmişti. Daha sonra Rusya’nın etkisine girmeye başlayan bölge, 18. ve 19. yüzyıllarda ayaklanmalara ve Rus işgaline sahne oldu.
Kırım Savaşı (1853-56) sırasında önce Rusya, daha sonra da Avusturya ordularınca işgal edildi. Ardından imzalanan Paris Antlaşmasıyla (1856) özerk prensliklere dönüştürüldü. 1859’da Romanya adıyla birleşme kararı alan prensliklerin başına 1866’da, bir Alman prensi olan I. Carol seçildi. Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878’de yapılan Berlin Antlaşması ile Romanya tam bağımsızlığına kavuştu. I. Carol 1881’de taç giyerek kral oldu.
Romanya sınırları dışında, özellikle Transilvanya’da birçok Romen yaşamaktaydı. I. Dünya Savaşı başlayınca İngiltere, Fransa ve müttefikleri, kendilerine katılması durumunda Romanya’ya Transilvanya’yı vereceklerine söz verdiler. 1916’da Romanya Müttefikler’e katıldı, ama yenilgiye uğradı ve Alman birliklerince işgal edildi.
1918’de Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yenilgiye uğrayınca Romanya Transilvanya’yı, Avusturya’nın eyaleti olan Bukovina’yı (Moldavya’nın kuzeyi) ve Besarabya’yı ele geçirdi. Böylece ülkenin yüzölçümü iki katma çıktı, ama bu kez de nüfusunun dörtte birini Macarlar, Almanlar, Bulgarlar ve Ukraynalılar oluşturdu.
1930’larda ülke ekonomik bakımdan sıkıntılı bir dönem geçirdi. 1940’ta II. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın yörüngesine giren Romanya’nın topraklarının büyük bir bölümü SSCB, Macaristan ve Bulgaristan tarafından işgal edildi. İlk kralın torunu olan Kral II. Carol, Romanya’nın paylaşılmasına engel olamadı ve tahtı oğlu Mihai’ye bırakarak çekildi. Carol’un ülkeyi terk etmesinden sonra general Ion Antonescu Romanya’da askeri bir diktatörlük kurdu. 1941’de Romanya eski topraklarını geri almak umuduyla Almanya ile birlikte SSCB’ye saldırdı. 1944’te demokratik güçler Romanya’daki Alman yanlısı diktatörlüğe karşı ayaklanarak yönetimi devirdi ve Almanya’ya savaş açtı. Savaşın sonunda Müttefikler Romanya’nın eski topraklarından Transilvanya’yı geri almasına izin verdi. Romanya topraklarına giren SSCB birlikleri, Kral Mihai’yi tahtını bırakmaya zorladılar. SSCB yanlısı bir yönetim işbaşına geldi ve 1948’de Romanya Halk Cumhuriyeti kuruldu.
1960’larda Romanya’nın yönetiminde giderek daha etkili olan Nikolay Çavuşesku’nun (Nicolae Ceauşescu) önderliğinde, SSCB’den daha bağımsız davranmaya başlayan Romanya, Avrupa ve azgelişmiş ülkelerle ilişkilerini geliştirdi. 1980’lerde artan muhalefete karşı baskıcı bir tutum izleyen Çavuşesku, SSCB ve öbür Doğu Avrupa ülkelerinde yaşanan reformlara da karşı çıktı. 1989 sonlarında yönetime karşı başlayan kitle gösterilerini zorla bastıran Çavuşesku, ordunun da göstericilerin yanına geçmesinden sonra, kaçmaya çalışırken yakalandı ve karısı Elena ile birlikte kurşuna dizildi. Ayaklanmayı yöneten Ulusal Kurtuluş Cephesi çok partili parlamenter sisteme geçileceğini açıkladı. 20 Mayıs 1990’da yapılan ülke tarihinin ilk özgür seçimlerinde Ion Iliescu önderliğindeki Ulusal Kurtuluş Cephesi çoğunluğu kazandı. Ilımlı bir siyasal çizgi izlemekten yana olan Iliescu, devlet denetimindeki sosyalist ekonomi yerine, aşama aşama piyasa ekonomisine dönüleceğini açıkladı.
Romanya'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 237.500 km2.
Nüfus: 23.168.000 (1989).
Yönetim: Bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Bükreş.
Doğal Yapı: Ülkenin büyük bölümü engebeli, sulak, verimli ovalarla kaplıdır. Kuzey bölümünü Karpat Dağları keser. Yugoslavya ve Bulgaristan'la güney sınırını oluşturan Tuna Irmağı'nın deltası Romanya'nın Karadeniz kıyısında yer alır.
Başlıca Ürünler: Tahıl, keten, kenevir, meyve, sebze, tütün, üzüm, hayvan ürünleri, petrol, doğal gaz, tuz, demir-çelik, kömür.
Önemli Kentler: Bükreş, Cluj, Timişoara (Temeşvar), Köstence, Braşov, Ploieşti, Yaş, Arad, İbrail.
Eğitim: 8 yıllık ilköğretim parasız ve zorunludur. Ülkede beş üniversite vardır.
