Sabahattin Eyüboğlu
Sabahattin Eyüboğlu, Türk yazarı ve sanat tarihçisi (Akçaabat 1908-İstanbul 1973). Bedri Rahmi Eyüboğlu'nurı ağabeyi olan Sabahattin Eyüboğlu, ilkokulu Kütahya'da (1922), orta ve liseyi Trabzon'da okudu (1925). Lise son sınıftayken, öğretim üyesi yetiştirmek için açılan bir sınavı kazanarak Dijon (1928), Lyon (1930) ve Paris (1931) üniversitelerinde edebiyat ve estetik öğrenimi gördü; İngiltere'ye geçerek incelemelerde bulundu (1932). Yurda dönüşünde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde doçentlik (1933-1938), Milli Eğitim Bakanlığı'nda müfettişlik,Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği, Tercüme Bürosu başkan yardımcılığı yaptı. Siyasal görüşlerinden ötürü Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'ndeki öğretim üyeliği ve Tercüme Bürosu'ndaki başkanlık görevinden uzaklaştırılınca (1947), bir süre Paris'te yaşadı. Dönüşünde Milli Eğitim müfettişliği göreviyle Maraş, Adana, Gaziantep, Hatay yöresinde çalışıp (1949), daha sonra öğretim görevlisi olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne girdi (1950); Teknik Üniversite'de (1951) ve Güzel Sanatlar Akademisi'nde de sanat tarihi dersleri verdi (1958). Batı edebiyatından birçok çeviri yapıp, M. Ali Cimcoz'la birlikte çevirdiği Eflatun'dan Devlehe 1959'da TDK çeviri ödülünü aldı. 27 Mayıs'tan sonra 147'ler içinde üniversiteden uzaklaştırıldı. 12 Mart Muhtırası'ndan (1971) sonra gizli örgüt kurmak suçuyla tutuklandı ve bir süre tutuklu kaldı. Aklandıktan kısa süre sonra öldü.
Tenkid adlı ilk yazısı Hâkimiyet-i Milliye'de çıkan (1930) Sabahattin Eyüboğlu, 1934'ten sonra, edebiyat konularının yanı sıra tiyatro, müzik, sinema, resim konularında da eleştiri, deneme, inceleme türlerinde yazılar yayınlamış, sürekli yeniden yana olan, Doğu ile Batı'yı karşılaştırarak araştırıcı düşüncenin yaratıcılığına inanan, çağdaş kültür ile eski Anadolu uygarlığı arasında bağ kurmaya çalışan hümanizma yanlısı denemeleriyle, cumhuriyet sonrası düşünce yaşamına katkıda bulunmuştur. 1955'ten sonraysa, daha çok bir sanat tarihçisi ve deneme yazarı olarak çalışmış, ayrıca, Mazhar Şevket İpşiroğlu sonra da Macit Gökberk ve Aziz Elbek'le Anadolu uygarlığını belgelemeye yönelik belgesel film çalışmaları da yapmıştır (Anadolu Ormanları, 1956; Hitit Güneşi, M. Ş. İpşiroğlu'yla, Berlin Film Festivalinde gümüş madalya ödülü aldı; Renkler-Göreme, 1959; Surname, 1959; Anadolu Yolları, 1959; Anadolu'da Roma Mozaikleri, 1959; Karagöz'ün Dünyası,
1972; Madrid Film Festivali'nde Gümüş Kuğu Ödülü aldı). Denemelerinden bir bölümü sağlığında yayınlanmış (Mavi ve Kara, 1961), ölümünden sonra, bu kitap dışında kalanlar bir araya getirilmiştir (Sanat Üstüne Denemeler, 1974).
Öbür yapıtları: Avrupa Resminde Gerçek Duygusu (1952, 1958), Fatih Albümüne Bakış (1952; bu iki yapıt İpşiroğlu ile birlikte yazılmıştır).