Sir Humphry Davy
(1778-1829). İngiliz bilim adamı Sir Humphry Davy’nin en ünlü buluşu kendi adıyla anılan ve birçok maden işçisinin yaşamını kurtaran güvenlik lambasıdır. Oysa Davy fizik ve kimya alanındaki değerli çalışmalarıyla da çağının en büyük bilginleri arasında yer almıştır.
Cornwaira bağlı Penzance’da doğan Davy babasının ölümünden sonra okuldan ayrılarak bir cerrahın yanma çırak girdi. Ama kimyaya daha büyük ilgi duyduğu için bir süre sonra bu işi bırakıp bulduğu bütün kimya kitaplarını okudu ve dostlarının desteğiyle Bristol’deki büyük bir laboratuvarın sorumluluğunu üstlendi. Buradaki görevi çeşitli gazların insanlar üzerindeki etkilerini araştırmaktı. Birçok gazı kendi üzerinde deneyerek 1799’da diazot monoksidin ya da öbür adıyla güldürücü gazın insanda ağrı duyumunu ortadan kaldırdığını kanıtladı. Henüz 23 yaşındayken kimya dersleri vermek üzere Londra’daki Kraliyet Enstitüsü’ne çağrıldı ve kısa sürede başarısıyla dikkati çekerek 1802’de aynı kurumda kimya profesörlüğüne yükseltildi. Ertesi yıl Londra’daki Kraliyet Derneği’ne üye seçilen Davy’nin elektrokimya alanındaki değerli çalışmaları da 1806’da Fransız Enstitüsü’ nün altın madalyasıyla ödüllendirildi.
Kendi yaptığı yüksek voltajlı pillerle potasyum hidroksit ve sodyum hidroksidi elektrolizden geçiren Davy, o güne kadar element olduğu sanılan bu maddeleri bileşenlerine ayırmayı başardı. Böylece potasyum ve sodyum elementlerini keşfeden kimyacı ayrıca lityum, manganez, kalsiyum, stronsiyum ve baryum gibi kolayca tepkimeye giren birçok metali de element halinde elde etmiştir.
1812’de “sir” unvanını alan Davy 1815’te maden ocaklarındaki grizu patlamalarını önlemek için kullanılan ünlü güvenlik lambasını geliştirdi. Maden ocaklarında bulunan metan gazı ya da grizu havayla karıştığı anda madençilerin lambalarından çıkan en küçük bir kıvılcımla patlıyor ve çok can kaybına yol açıyordu. Davy bu tehlikeyi önlemek için bir gaz lambasındaki alevin çevresine ince tellerden yapılmış metal bir kafes yerleştirdi. Bu kafes yanma sırasında açığa çıkan ısıyı hemen dağıtıyor, böylece çevredeki patlayıcı gazlar alev almıyordu. Bugün maden ocakları elektrik lambalarıyla aydınlatılıyor; ama metan gazı Davy lambasının alevini büyüttüğü için, bir ocakta grizu tehlikesi olup olmadığını anlamak üzere bu güvenlik lambası hâlâ kullanılır.
