Tepedelenli Ali Paşa
Tepedelenli Ali Paşa, Türk devlet adamı (Tepedelen 1744-Yanya 1822).Tepedelen mütesellimi Veli Paşa'nın oğlu olan Tepedelenli Ali Paşa, Yanya mutasarrıflığı, Derbentler başbuğluğu (1786) yapıp, Avusturya cephesi savaşlarına katıldı (1787). Sırbistan ayaklanmalarını bastırmada büyük başarı kazandı. Maçin'de Ruslarla savaştı (1791). Napolyon'un Mısır seferi sırasında, özel yetiştirdiği bir ordu ve hazırlattığı donanmayla Butrinto'ya gidip, Preveze yakınında Fransız donanmasını yenerek (1798), vezirliğe yükseltildi. Rumeli'de Pazvandoğlu ayaklanmasının bastırılmasında önemli rol oynadıysa da, Rumeli ayanıyla anlaşmazlığa düşünce görevden uzaklaştırıldı (1803). Yanya ve Tırhala mutasarrıflığıyla yetindi. Preveze, Vonica, Parga'yı (1819) alıp, Avlonya mutasarrıfı İbrahim Paşa'yı Yanya'ya getirterek tutuklattı ve yerine oğlu Muhtar Paşa'yı (padişah Mahmut ll'nin istememesine karşın) geçirdi. Böylece Toskalık bölgesinde egemenlik kurdu (1811). BabIali'nin isteklerini hiçe sayarak Dıraç, Tiran, Ohri ve Elbasan'ı ele geçirip, Mora'da ayaklanma çıkmasından korkan İstanbul'un ses çıkarmamasından yararlanarak iyice bağımsızca davranmaya başlaması üstüne, oğlu Veli Paşa'yla birlikte görevden uzaklaştırıldı. Rumeli, Mora ve İşkodra valilerinin üzerine gönderilmeleri karşısında, savunma hazırlıklarına ve çeşitli yerlerde (adalar, Sırbistan, Eflak ve Boğdan, Mora) ayaklanma çıkarmak için kışkırtmalara başladı; Etniki Eterya cemiyetiyle! ilişki kurdu. Padişahın, bütün rütbelerini geri alıp (oğullarının da), Tepedelen'de oturmaları buyruğunu yerine getirmeyince fermanlı ve asi ilan edildi; kısa süre içinde birçok toprak yitirerek, Yanya kalesine çekilmek zorunda kaldı. Bununla birlikte, patlak veren çeşitli ayaklanmalar ve ayaklanmacılardan gelen yardımlar sayesinde, Serasker Hurşit Paşa'nın kuşatmasına uzun süre direnmeyi başardı. Sonunda adamlarından bazılarının satın alınması ve kalenin yıkıntıya dönmesi üstüne, canına dokunulmaması koşuluyla teslim oldu. Ama af beratı yerine idam fermanı gelince, silaha sarılmak isterken öldürüldü.
Tepedelenli Ali Paşa'nın Hayatı
Not: Tepedelenli Ali Paşa, başlangıçta Osmanlı devletinin hizmetinde büyük yararlıklar göstermiş, ama sonradan ayaklanınca, öldürülmüştür.
