Texas
ABD’nin güneyinde, Meksika Körfezi kıyısında yer alan Texas, ülkenin Alaska’dan sonra en büyük eyaletidir. Texas denince akla önce petrolün gelmesine karşılık, bu eyalet kovboyları ve pamuk tarımıyla da ünlüdür. Texas’ın bir başka önemli özelliği de ABD’ye katılmadan önce bağımsız bir cumhuriyet kuran tek eyalet olmasıdır.
Doğal Yapı
Texas’ın sınırlarının büyük bölümünü ırmaklar ve deniz belirler. Güneydoğusu Meksika Körfezi’ne bakar; güneybatı sınırını, eyaleti Meksika’dan ayıran Rio Grande çizer. Doğuda Sabine Irmağı, Louisiana ile arasındaki sınırın büyük bölümünü oluşturur. Batıda New Mexico ve kuzeydoğuda Arkansas eyaletleri yer alır. Kuzeyde Oklahoma ile Texas’ı Red Irmağı ayırır.
Doğudan batıya en geniş yeri 1.239 km, kuzeyden güneye ise 1.290 km dolayında olan Texas’ın kuzeydoğusunda Mississippi vadisinin tarım alanları bulunur. Güneydoğusu yarı tropiktir. Batıya gidildikçe toprak çoraklaşır ve yükseklik artar.
Texas doğal bölgelere ayrılmıştır. Meksika Körfezi’nden başlayarak içerilere uzanan Körfez Kıyı Ovası eyalet topraklarının yaklaşık yüzde 40’ını kaplar. Büyük Ovalar’ın bir uzantısı olan Merkez Ovası Oklahoma’nın hemen güneyinde yer alır. Merkez Ovası batıda, kuzeye doğru dikdörtgen biçimli bir çıkıntı yapan Panhandle bölgesini de kapsayan Yüksek Ovalar ile sınırlanır. Pecos Irmağı’nın batısına geçildiğinde dağlık bölgeye ulaşılır. Burası aşınmış dağ sıralarının ve çölleşmiş vadilerin bulunduğu eyaletin en yüksek bölgesidir. Texas’ın en yüksek doruğu olan Guadalupe Tepesi bu dağlardadır.
Texas’ın iklimi de arazisi gibi önemli farklılıklar gösterir. Kuzeydoğuda yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık geçer. Körfez Kıyı Ovası’nda ise yazlar sıcak ve nemlidir. Kış ise hemen hiç olmaz. Ama, bazen Rio Grande vadisinde beklenmedik don olayları görülür. Panhandle bölgesinde kışlar çok sert, yoğun kar yağışlı ve çok soğuk geçebilir. Batıdaki bölgelerde yazlar çok sıcak, kışlar çok soğuktur. En yoğun yağışı kuzeydoğu bölgesi alır. En kurak yerler ise batı ovaları ve Pecos Irmağı’nın batısında yer alan Trans-Pecos bölgesidir.
Halk
Texas’ta değişik kökenlerden gelen insanlar yaşar. Avrupalılar bölgeye gelmeden önce burada 20’den fazla Yerli kabilesi yaşardı. Günümüzde Yerliler kentlerin yanı sıra, biri El Paso’da, öbürü doğuda Louisiana sınırında bulunan iki yerleştirme kampında barınmaktadır.
Çoğu Meksika’dan gelmiş olan İspanyol kökenliler eyalet nüfusunun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturur. Texas’ta ikinci büyük etnik grup, 1800’lerden beri eyalette önem kazanmış olan Siyahlar’dır. Ayrıca, Norveç, Almanya, İsveç, Çekoslovakya, Polonya ve İrlanda kökenli çok sayıda insan yaşar.
Ekonomi
Güçlü petrol sanayisi çoğu zaman, Texas’ın tarımsal üretimde en önemli eyaletlerden biri olduğunu unutturur. Sığır yetiştiriciliği ve pamuk üretimi petrol bulunmadan önce eyalet ekonomisinin temelini oluştururdu. Günümüzde Texas, ABD’de tarımsal üretim alanında dördüncü, pamuk üretiminde ise birinci sırayı alır. Öbür ürünleri arasında pirinç, buğday, turunçgiller, pekan cevizi, tatlı patates, soğan, havuç, yerfıstığı ve mısır sayılabilir. Et sığırı ve koyun yetiştiriciliğinin yanı sıra at, kümes hayvanları ve keçi beslenir. ABD’nin tüm tiftik üretimi Texas’ta gerçekleştirilir.
Temel sanayilerinin başlıca hammaddesi petrol ve doğal gazdır. Büyük bir petrokimya sanayisi kurulmuştur ve ABD’nin en büyük petrol arıtma tesisleri buradadır. Öteki mineral ürünleri helyum, kükürt, çimento, magnezyum, alçıtaşı, kum, çakıl, tuz ve kireçtir.
Texas’ta ilk sanayiler pamuk eğirme, pamuk yağı üretimi, et paketleme, meyve ve sebze konserveciliği ile un fabrikalarıydı. Günümüzde en önemli sanayiler arasında ev eşyası, makine, klima, mobilya, deri eşya ve giyim bulunmaktadır.
Texas Cumhuriyeti döneminden bu yana eğitim devlet tarafından desteklenmiştir. Bugün eyalette kamu ve özel kuruluşlara bağlı çok sayıda yükseköğretim kurumu vardır. Devlet destekli en büyük eğitim kurumu Austin’deki Texas Üniversitesi’dir. Ayrıca, kiliseler ve özel kuruluşlarca desteklenen birçok yüksekokul da vardır. Bunlardan, 1845'te kurulan Baylor Üniversitesi Texas Cumhuriyeti döneminden kalmadır
Dallas ve Houston’da ünlü orkestralar ve tiyatrolar bulunur. Ayrıca Houston’daki Astrodome Stadyumu dünyaca ünlü bir spor merkezidir.
Tarih
Hernân Cortes, 1519-21 arasında Meksika'yı İspanya adına fethettiği zaman Texas da bu toprakların içindeydi. 1690’da bölgede İspanyollar yerleşim yerleri kurmaya başladılar. San Antonio 1718’de kuruldu. Meksika 1821'de İspanya’ya karşı bağımsızlığını kazandığında Texas bu ülkenin bir parçası oldu. Aynı yıl körfez kıyısına yerleşmeye başlayan ABD’li göçmenler de bölgede koloni kurdular. Koloniciler ile Meksika hükümeti arasında anlaşmazlık çıktı. 1836’da Bağımsızlık Bildirgesi’ni açıklayan koloniciler, aynı yıl bağımsız Texas Cumhuriyeti’ni kurdular. 1839’da Austin başkent ilan edildi. Texas 1845’te ABD'ye katılmak için başvurdu ve ülkenin 28. eyaleti oldu.
Texas 1861’de, Amerikan İç Savaşı sırasında Güney eyaletleri arasında oluşturulan Amerikan Konfederasyonu'na katılarak Birlik'ten ayrıldı. Savaştan sonra 1869’da yeniden ABD’ye katıldı. İzleyen yıllarda sığır yetiştiriciliğinde ülkenin en önemli bölgelerinden biri ve batıda ekonomisi en güçlü eyalet oldu. 1865-85 arasında sığırların uzun yollar aşılarak Kansas’a götürülmesi Amerikan kovboyu efsanesini yarattı. Bu efsane şarkılara, öykülere ve filmlere konu oldu. 1901’de petrolün bulunmasıyla, Texas’ın ekonomik yapısı hızla değişti ve gelişti.
Texas'a İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 691.027 km2
Nüfus: 17.451.000 (1989).
Dağlar: Guadalupe, Davis, Delaware ve Santiago. En yüksek doruğu Guadalupe Tepesi'dir (2.667 metre).
Irmaklar: Brazos, Pecos, Colorado, Sabine, Red, Neches, Trinity, Rio Grande, Canadian ve Nueces.
Kentler: Houston, Dallas, San Antonio, El Paso, Fort VVorth, Austin (başkent), Corpus Christi.
