Yahya Kemal Beyatlı
Yahya Kemal Beyatlı, Türk şairi (Üsküp 1884-İstanbul 1958). Üsküp belediye başkanlarından İbrahim Naci Bey'in oğlu olan Yahya Kemal Beyatlı (asıl adı Mehmet Agâh'tır), Üsküp ve Selanik idadilerinde okuyup, İstanbul Vefa idadisini bitirdi (1902). Abdülhamit'in baskısından kaçan birçok aydın gibi Paris'e gidip (1903), Önce Meaux kolejine, bir yıl sonra da Paris Siyasal Bilimler Okulu Dış Siyaset bölümüne girdi (ama diploma almayı başaramadı). İstanbul'a dönünce (1912) Darüşşafaka'da tarih ve edebiyat, Medresetülvaizin'de İslâm ve uygarlık tarihi dersleri okuttu. Darülbedayi'de (1914) ve Darülfünun'da ders verdi (1915-1922). Kurtuluş Savaşı'nın sonlarına doğru Ankara'ya geçip, Hâkimiyet-i Milliye'de yazılar yazdı. Lozan Barış Konferansı'na danışman olarak katıldı (1922). Urfa milletvekilliği (1923),Varşova (1926)'ve Madrid (1929) orta elçiliği yapıp, Madrid orta elçiliğine ek olarak Lizbon orta elçiliğini de üstlendi (1931). Türkiye'ye dönünce (1934) yeniden milletvekilliği yapıp (1943-1946), atandığı Paris büyükelçiliğinden emekliye ayrılınca (1949), İstanbul'a yerleşti.
Malumatve İrtikâ dergilerinde Mehmet Agâh adıyla yayınıladığı ilk şiirlerinde (1902) Servet-i Fünun etkisi görülen Yahya Kemal Beyatlı, Paris'te bulunduğu yıllarda, bir yandan Albert Sorel'in dersleri ile Emile Bourgeois ve Albert Vandal'dan esinlenerek yeni bir tarih görüşü geliştirmiş, öte yandan J. Moreas, Baudelaire ve Verlaine gibi çağdaşı Fransız simgecilerinin "öz şiir" anlayışını benimsemiştir. Bir ara şiirin ilk kaynaklarına gitmek amacıyla yeni Yunan (Nev Yunanilik) anlayışında bir denemeye girişmişse de, çok geçmeden ulusal tarihe dönmüş ve kendinden önceki şiirle hesaplaşmış, çağdaş Batı şiiri ile eski Türk şiirinin bireşimini gerçekleştirerek, aruz vezninin yaşayan Türkçe'ye uygulandığı, geçmiş değerlere bağlı, kendine özgü bir şiir geliştirmiştir.
Yahya Kemal Beyatlı, şiir ve düzyazılarını sağlığında kitap haline getirmemiş (yalnız, Hürriyet gazetesinde her hafta bir şiirine yer verilerek bütün şiirlerinin yayımlanmasına başlanmıştır, 1956), ölümünde Yahya Kemal Sevenler Derneği, daha sonra da İstanbul Fetih Cemiyeti'ne bağlı Yahya Kemal Enstitüsü ve Müzesi kurulmuş, bu enstitü tarafından yayımlanan yapıtlarının yanı sıra bir de Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası çıkarılmıştır (1959- 1968).
Şiir kitapları: Kendi Gök Kubbemizi] 961), Eski Şiirin Rüzgârıyla (1962), Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş (1963).
Makale-Deneme-Anı: Aziz İstanbul (1964), Eğil Dağlar (1966), Siyasî Hikâyeler (1968), Siyasî ve Edebi Portreler (1968), Edebiyata Dair (1971), Çocukluğum. Gençliğim, Siyasî ve Edebî Hatıralarım (1973).