AĞAÇBASKI
Ağaçbaskı özel bir yöntemle resim yapma ve boyama tekniğidir. Bu teknikle yapılmış resimlere de ağaçbaskı denir. Ağaçbaskı yapmak için önce düz yüzeyli bir ağaç blok üzerine istenen resim çizilir. Daha sonra çizilen resmin dışında kalan bölümler keskin bir araçla kesilip çıkanlarak, resmin ağaç yüzeyinde bir çıkıntı oluşturması sağlanır. En sonunda bu çıkıntıya mürekkep sürülerek uygun bir kâğıt üzerine bastınlır. Böylece, ağaç blokun mürekkep sürülmüş olan çıkıntılı bölümleri kâğıt üstünde iz bırakır. Kâğıt üzerindeki baskıda resmin görüntüsü ters çıkacağı için, resmin ağaç blok üzerine ters olarak çizilmesi, hatta sanatçının imzasını bile tersine atması gerekir.
Ağaçbaskıda armut, kiraz, çınar, kayın gibi yumuşak odunlu ağaçlar kullanılır. Baskıda kullanılacak ağaç blokun yüzeyi pürüzsüz ve son derece düz olmalıdır. Blok üzerinde desen oluştururken yararlanılan temel araç bıçaktır; ama yiv açmak amacıyla düz ya da oluklu keskiler de kullanılır. Resmin dışında kalan gereksiz ve boş alanlar da gene keskilerle kesilip çıkarılabilir. Ağaç blokun yarılmaması ve desen kenarlarının pürüzsüz olması için kullanılan araçların çok keskin olması gerekir.
Ağaçbaskı işleminde mürekkep bir silindir yardımıyla sürülür. Silindir ileri geri hareket ettirilerek, desenin bütün çıkıntılı bölümlerine ince bir katman halinde mürekkep yayılır. Baskı kâğıdı mürekkepli yüzey üzerine özenle serilir; daha sonra kâğıdın arkası düzgün bir ovma yastığıyla ya da bir kaşık sırtıyla düzenli biçimde ovuşturulur. Blok yüzeyindeki mürekkep baskı kâğıdına iyice aktarılana kadar bu işlem sürdürülür.
Ağaçbaskının Tarihi
Ağaçbaskılar ortaçağ döneminde Avrupa’da kumaş üzerine desen basmak için kullanılırdı. 14. yüzyılın sonlarına doğru oyun kâğıdı ve dinsel resim basımında da gene bu baskı tekniği uygulandı. Baskı makinesinin bulunmasından sonra, basılacak kitaplar ağaçbaskı tekniğiyle resimlenmeye başladı. O günlerde ressamların ağaç blok üzerine çizdikleri desenlerin kesim ve işlenişini bu alanda uzmanlaşmış kişiler gerçekleştiriyordu.
Ağaçbaskı çok yaygın, ucuz ve kullanışlı bir teknikti. Bu teknikle bir resmin pek çok kopyası çıkarılabiliyor, yeni bir baskı gerektiğinde eldeki bloklar kullanılabiliyordu. Nitekim ağaçbaskıyı başka yöntemlerle yapılan resimlerden farklı, özgün ve çok güzel bulan sanatçılar vardı. Ağaç baskıya büyük önem veren sanatçıların en ünlüsü Albrecht Dürer’ di. Dürer’in ürettiği ağaçbaskılar belki de dünyada yapılanların en iyileridir (bak. DÜRER, Albrecht).
18. yüzyılın sonlarında artık Avrupalı ressamların çoğu ağaçbaskıyı bir yana bırakmış, bunun yerine ağaç gravürcülüğü ya da oymabaskı denen değişik bir yöntem uygulamaya başlamıştı (bak. OYMABASKl). Günümüzde kitapların resimlendirilmesinde oymabaskı ağaçbaskıdan daha çok kullanılır. Bununla birlikte yakın dönemlerin birkaç ünlü sanatçısı çalışmaları arasına ağaçbaskıları da katmıştır.
Japon Baskıları
Ağaçbaskı sanatı Avrupa’da uygulanmadan önce doğuda biliniyordu. Önce Çin’de başlayan bu baskı tekniği oradan Japonya’ya geçti. 18. ve 19. yüzyıllarda Japon ressamlar bütün dünyada tanınan ve çok beğenilen ağaçbaskılar yaptılar. Bu ressamlar, resimlerin kopyalarını çıkarmak için renkli ağaçbaskılar kullandılar. Böylece pahalı orijinal tablolan satın alamayan pek çok insan bunların kopya baskılarını satın alabiliyordu.
Japonlar ağaçbaskıda yabani kiraz ağacının odununu kullandılar. Bir desendeki her renk için ayrı bir blok hazırlanır ve olanaklar uygunsa bir desenin bütün blokları aynı ağaçtan çıkarılırdı. Sanatçı, kesilecek olan birinci blokun üzerine desen taslağını fırçayla çizerdi. Daha sonra baskıda kullanılacak bloklara boyalar sürülür, bu arada renklerin birinci bloktaki desene tam olarak uyması sağlanırdı. Bu tür ağaçbaskılar ilk çizimi yapan ressamın, blokları keserek işleyen kişinin ve kâğıt üzerine baskı yapan üçüncü bir kişinin ortak ürünüdür.
