ALP BİTKİLERİ
ALP BİTKİLERİ dendiğinde yalnızca Avrupa’ nın Alp Dağları’nda değil, dünyanın başka yerlerinde de 2.000 metre dolayındaki ağaç sınırının üzerinde yaşayan bitkiler anlaşılır.
Alp bitkilerinin yüksek bölgelerde yaşama- 'ya uyarlanmış birçok özelliği vardır. Örneğin bu bitkilerin çoğu küçüktür; eğer böyle olmasalardı dağlan süpürüp geçen güçlü rüzgârlar bitkileri yerlerinden sökerek sürükleyebilirdi. Gene bu yükseltilerde yaşamanın gereği olarak, sözgelimi taşkıran (Saxifraga) bitkisi toprağın üstünde sık bir örtü oluşturur, damkoruğu (Sedum) ise kümeler halinde büyür. Her iki büyüme biçimi de bitkiyi rüzgârdan, yazın kayaları kavuran aşırı sıcaktan ve kışın üstlerini kaplayan kar örtüsünün basıncından korur. Aynca damkoruğunun etli gövdesi ve yaprakları su depolayarak bitkinin kurumasını önler.
Avrupa ve Asya’nın yüksek dağlık bölgelerinde yetişen edelvaysın (Leontopodium alpinum) yaprakları, Alp bitkilerinin çoğunda olduğu gibi sık tüylüdür. Bu tüyler bitkiyi aşırı sıcak ve soğuktan koruyan bir kılıf işlevi görür.
Alp bitkilerinin uzun ve dayanıklı kökleri bitkinin toprağa sıkıca tutunmasını sağlar ve kaya çatlakları arasındaki besin maddelerine ulaşır. Kökler ayrıca besin depolayarak bitkinin kışı geçirmesine yardımcı olur.
Alp çiçeklerinin çoğu hemen göze çarpacak kadar güzel ve parlak renklidir. Bunlardan bazıları, örneğin sarı renkli dağlalesi (Pulsatilla) ile parlak mavi renkli centiyan (Gentiana) iri çiçekleriyle göz alır. Çuhaçiçeği (Primula) ve orkide gibi bitkilerin çiçekleri ise bir araya kümelenerek parlak renkli öbekler oluşturur. Bu çiçeklerin göz alıcı renkleri, bitkinin tozlaşmasına yardımcı olan arıları ve öbür böcekleri çekmek içindir. (Ayrıca bak. TOZLAŞMA.)
Alp bitkileri parklarda ve botanik bahçelerinde özel olarak düzenlenmiş kaya bahçelerinde de yetiştirilir. Böylece, doğada değişik yükseltilerde ve değişik yörelerde yetişen bütün Alp bitkileri küçük bir alan içinde bir arada görülebilir.
Türkiye’deki Alp bitkileri de dünyadaki benzerleri gibi ağaç sınırının üzerindeki yükseltilerde bulunur. Ağaç sınırı ise iklim koşullarına ve toprağın yapısına bağlı olarak bölgeden bölgeye değişir. Örneğin Doğu Anadolu Bölgesi’nde ağaç sınırı kara ikliminin etkisiyle 2.500 metre yüksekliktedir. Gelişmiş Alp tipi çayırlar ise 2.900-3.000 metreden sonra başlar. Buna karşılık bol yağış alan Karadeniz Bölgesi’nde ağaç sınırı 1.800-2.000 metreye iner. Ağaç sınırının değişmesine bağlı olarak bu bölgelerde yetişen Alp bitkileri de değişir. Örneğin İç Anadolu Bölgesi’nde geven çok yaygındır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde ise yumak (Festuca), üçgül (Trifolium), salkımotu (Poa) ve çuhaçiçeği gibi Alp bitkileri yetişir.
