Sözcükişlem
Belirli bir bilgiyi, bilgisayar aracılığıyla işleyip düzenleyerek kâğıt üzerinde basılı bir metin haline getirme işlemine sözcükişlem ya da metinişlem denir. Bu işlemin gerçekleştirildiği donanım ise sözcükişlemci olarak adlandırılır. Modern yazı makinelerinin (daktilo) bazılarında bu tür bir işlemi yapmak olanaklıdır, ama bugün sözcükişlemciler büyük ölçüde yazı makinelerinin yerini almıştır. Bir sözcükişlemcinin başlıca parçaları şunlardır: Yazı makinesindekine benzeyen, ama daha çok tuşu bulunan bir klavye; yazılanı göstermeye yarayan bir görüntü birimi ya da ekran; metnin kâğıt üzerine basılmasına yarayan bir yazıcı (printer); metnin ve başka bilgilerin yüklenmesi ve saklanmasında kullanılan bir ya da daha çok disk sürücü. Bilgisayar genellikle klavye içine yerleştirilir, ama bazı donanımlarda göstericinin içinde bulunur. Sözcükişlemcilerle yazı makinesinin tüm işlevleri yerine getirebilir; ama buna ek olarak metin basılı hale getirilmeden önce değiştirilebilir, düzeltilebilir ve ileride kullanılmak üzere magnetik bir diske kaydedilerek saklanabilir. Bilgisayarların nasıl çalıştığı BİLGİSAYAR sayfasında anlatılmıştır.
Sözcükişlemcilerin bazıları yalnızca sözcükişlem için kullanılabilir; ama başka işlemler için de kullanılabilen bilgisayarlara yüklenen bir programla işleyen sözcükişlemciler de vardır. Piyasada çok çeşitli sözcükişlem programı vardır; evlerde ve küçük işyerlerinde, mikrobilgisayarlara yüklenen bu programlardan yararlanılır. Yalnızca sözcükişlem işlevi gören makinelerin belleği çoğunlukla daha geniştir ve bu makineler daha hızlı işler, dolayısıyla çok daha pahalıdır. Bu tür makineler genellikle büyük işyerlerinde kullanılır.
Sözcükişlemci kullanılırken, klavyenin tuşlarına basarak yazılan sözcükler ekranda görülür. Yazım sırasında metnin üzerinde gerekli düzeltmeler, değişiklikler ve düzenlemeler yapılabilir; örneğin, yeni sözcükler eklenebilir ya da çıkartılabilir, belirli bir yazı parçası metnin bir yerinden alınıp bir başka yerine taşınabilir ya da disk üzerinde saklı bulunan başka bir metne eklenebilir. Bu işlemleri gerçekleştirmek için önce değişiklik yapılacak noktanın seçilmesi gerekir. Bunun için klavye üzerindeki özel tuşların yardımıyla imleç (yanıp sönen nokta) ekran üzerinde hareket ettirilir ve metnin ekran üzerindeki görüntüsü aşağı yukan kaydırılabilir. İmleç istenen noktaya getirildikten sonra, komut ya da işlev tuşlarına basılarak gerekli değişiklikler yapılır. Metne belirli bir sayfa düzeni de kazandırılabilir. Eğer yazılan metin bir sayfadan daha uzunsa, makine her yeni sayfaya bir başlık koyacak ve sayfaları otomatik olarak numaralandıracak biçimde programlanabilir. Yazılan sözcüklerin yazım kurallarına uygunluk denetiminden geçirilebilmesi için bazı sistemlere binlerce sözcük içeren bir sözlük yüklenebilir.
Metin istenen biçimde yazıldıktan sonra bir dosya halinde magnetik bir diskte saklanabilir ve istendiğinde bir yazıcı yardımıyla kâğıt üzerine aktarılabilir. Sözcükişlem programında yazıcıyı denetleyen komutları içeren ek bir dosya bulunur. Nokta matrisli yazıcılarda, her harf ya da karakter küçük noktalar halinde oluşturularak yazılır. Uygun komutlar verilerek, karakterler değişik boyutlarda ve biçimlerde, örneğin bold ya da italik yazılabilir. Nokta matrisli yazıcılar çok hızlı çalışır ve saniyede 600 harflik bir yazma hızına kadar çıkılabilir.
Bugün artık gazetelerin ve kitapların çoğu sözcükişlemcilerle yazılmakta ve dizilmektedir. Bu makineler, metin düzeltme ve değiştirme gibi kolaylıklar sağlamanın yanı sıra, telefon hatlanyla uzak yerlere de bağlanabilmekte ve herhangi bir metin bu olanaktan yararlanılarak anında başka yerlere ulaştınlabilmektedir. Gene herhangi bir metin, bugün artık dizgi makinelerinde baştan sona yeniden yazılmak yerine, sözcükişlemcilerde bir kez yazıldıktan sonra bunların disketlerinden yararlanılarak, doğrudan doğruya ve çok az bir işle basılı hale getirilebilmektedir.