ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI
1948’den bu yana Arap ülkeleri ile İsrail arasında çıkan savaşların en önemlileri bu adla anılır.
Birinci Arap-İsrail Savaşı (1948-49)
Birleşmiş Milletler (BM) 1947’de, Filistin topraklarının İsrail Devleti ile Filistin Arap Devleti olarak ikiye bölünmesini öngören bir karar aldı. Ama Arap ülkeleri 1948’de kurulan İsrail Devleti’ni tanımadı. Mısır, Irak, Suriye, Ürdün, Lübnan ve Filistin’deki Araplar İsrail’e savaş açtı. İsrail, “10 gün saldırısı” adı verilen bir saldırıyla Arap ordularını geri püskürttü. Mısır ordusunu El-Ariş’e kadar geriletip Necef ve Celile kentlerini ele geçirdi. İsrail, BM kararıyla kendisine ayrılan Filistin topraklarını yüzde 40 daha genişletti. Mısır’ın anlaşma isteğini, Irak dışında kalan öbür ülkeler de benimseyince savaş sona erdi. 500 bin Filistinli Arap, Ürdün, Suriye ve Lübnan’a göç etmek zorunda kaldı. Böylece, toprakları işgal edilen Filistinliler ile İsrail arasında süregelen savaşlar da başlamış oldu.
İkinci Arap-İsrail Savaşı (1956)
1956’da Mısır’ın devlet başkanı Cemal Abdünnasır, bir özel şirketin elinde bulunan Süveyş Kanalı’nı millileştirdi. Bu kararla çıkarları zedelenen Fransa ile İngiltere, İsrail’i de yanlarına alarak Mısır’a bir saldırı planladılar. 29 Ekim 1956’da İsrail ordusu, Sina Yarımadası üzerinden Mısır’a saldırdı. İlk saldırıda bozguna uğrayan Mısır ordusu, Fransız ve İngiliz ordusunun da havadan ve denizden başlattığı saldırıyla yenildi. BM Acil Kuvveti’nin Aralık 1956’da Sina Yarımadası’ na yerleştirilmesinden sonra İsrail, 1949’da kabul edilen Mısır-İsrail ateşkes sınırına çekildi.
Üçüncü Arap-İsrail Savaşı ya da Altı Gün Savaşı (Haziran 1967)
Mısır Devlet Başkam Abdünnasır’ın SSCB ile yakınlık kurarak askeri ve siyasi alanda işbirliği yapmass batı ülkelerini kaygılandırıyordu. Bu arada Mısır, BM Acil Kuvveti’nin görevini Mısır ordusuna bırakmasını önerdi. BM bu öneriyi kabul edince Mısır ordusu Sina’ya yerleşti. Suriye de kendi sınırlarına asker yığdı. Bu gelişmeler olurken, İsrail de saldırıya hazırlanmıştı. 5 Haziran 1967’de İsrail’in saldırısıyla başlayan ve altı gün süren savaş sırasında Mısır, Suriye, Ürdün ve Irak savaş uçakları, daha havalanmadan İsrail tarafından yok edildi. İsrail büyük bir hızla kazandığı savaşta Gazze, Sina, Şarm el-Şeyh ve Batı Şeria’yı işgal ettiği gibi, Suriye’nin Golan Tepeleri’ni de ele geçirdi. İsrail ordusu Suriye’nin başkenti Şam’a doğru harekete geçerken BM duruma müdahale etti ve BM’nin girişimiyle ateşkes ilan edildi. BM, 22 Kasım 1967’de aldığı 242 sayılı kararla İsrail’in işgal ettiği topraklardan geri çekilmesini, buna karşılık İsrail’in Arap devletlerince tanınmasını ve Filistinli göçmenler sorununun uygun bir biçimde çözülmesini istedi.
Dördüncü Arap-İsrail Savaşı ya da Yom Kippur Savaşı (Ekim 1973)
BM’nin 242 sayılı kararı savaşan taraflarca uygulanmadı. İsrail aldığı topraklan işgal etmeyi sürdürdü, Arap ülkeleri de İsrail’i tanımadılar. 1970’te Mısır Devlet Başkanı Abdünnasır ölmüş, yerine Enver Sedat geçmişti. Enver Sedat, ülke sınırlarını Altı Gün Savaşı öncesindeki durumuna getirmeyi ve İsrail’i tanıyarak barışı sağlamayı amaçlıyordu. Bunun için de 242 sayılı BM karannın uygulanmasını sağlayacak bir girişimi gerekli görüyordu. Enver Sedat’a göre, sonuç ne olursa olsun, bu girişim İsrail ile savaştan geçiyordu. Mısır ve Suriye savaşa hazırlandı. 6 Ekim 1973’te, İsrailliler’in kutsal günü Yom Kippur’da Mısır ve Suriye’nin başlattığı saldırıyı Irak, Ürdün, Fas ve Cezayir de destekledi. İsrail’i ise ABD destekliyordu. 24 Ekim’ deki ateşkes kararma kadar süren savaşta, İsrail üstünlüğü ele geçirerek Arap ordularına büyük kayıplar verdirdi.
Savaş daha da uzayabilirdi. Ama, 7 Ekim’ de petrol üreten Arap ülkelerinin Avrupa ülkelerine ve ABD’ye verdikleri petrolü azaltacaklarını açıklamaları BM’nin ateşkes kararı almasında etkili oldu. 25 Ekim’de BM Barış Gücü savaş bölgesine yerleştirildi.
18 Ocak 1974 ve 4 Eylül 1975’te İsrail ile Mısır arasında iki barış antlaşması imzalandı. Antlaşma gereğince İsrail, Sina’nın batısına çekilecek, buna karşılık Mısır Süveyş Kanalı’nın doğu yakasındaki güçlerini azaltacaktı. İsrail 1975’te Suriye ile de anlaştı. Her iki ülke, ordularını BM Barış Gücü’nün oluşturduğu tampon bölge dışına çıkarmayı ve savaş tutsaklarını değiştirmeyi kabul etti.
Bu antlaşmalara karşın, İsrail ile Filistinliler arasındaki savaş sona ermedi. 5 Haziran 1982’de İsrail Beyrut’u ve Filistin Kurtuluş Örgütü kamplarının bulunduğu Güney Lübnan’ı bombaladı. 14 Haziran’da İsrail kuvvetleri Beyrut’u kuşatmıştı. Filistinliler uzun süre direndiler. Ama sürekli İsrail bombardımanı karşısında, çokuluslu kuvvetlerin denetiminde Beyrut’u terk ettiler. 14 Eylül’de İsrail birlikleri yeniden Beyrut’a girdi. Hıristiyan milislerin 16 Eylül’de iki Filistin mülteci kampında gerçekleştirdiği katliam bütün dünyada kınandı.
