Peloponnesos Savaşı
Yunanistan’ın güneyinde, Korint Körfezi’nin karanın içine doğru uzanarak anakarayı neredeyse ikiye ayırdığı görülür. Dar Korint Kıstağı ile anakaraya bağlanan bu yarımadaya Peloponnesos ya da Mora adı verilir. Peloponnesos Savaşı, İÖ 5. yüzyılda Peloponnesos Yarımadasındaki Spartalılar ile kuzeydoğudaki Atmalılar arasında oldu. Eski Yunan’daki kent devletlerinin en büyüğü olan Atina, bu savaşın sonunda gücünü yitirdi.
Atina ile Sparta yıllardan beri Eski Yunan kent devletleri üzerinde egemenlik kurma çekişmesi içindeydi ve bu kent devletleri Atina önderliğindeki Delos Birliği ile Sparta önderliğindeki Peloponnesos Birliği içinde, iki ayrı ittifakta toplanmıştı. Kara güçlerine ağırlık veren Sparta büyük bir ordu, daha çok ada ve kıyı kent devletleriyle ittifak içindeki Atina ise büyük bir donanma kurmuştu. Sparta sorun çıkarmak için, Atina’ya bağlı kentlerde çıkan ayaklanmalardan yararlanıyordu. İÖ 433’te kuzeybatıdaki Kerkira (bugünkü Korfu) halkı Atina’dan, kendisini Sparta’nın dostu Korint’e karşı korumasını istedi. Çok geçmeden Atina ile Sparta arasında
yıllardır süren rekabet savaşa dönüştü.
Savaş İÖ 431 ’de, Sparta’nın müttefiki Thebai’nin Atina’nın müttefiki Plataya’ya saldırmasıyla
başladı. Atina’nın büyük devlet adamı Perikles, donanma Peloponnesos kıyılarına saldırılarda bulunurken, halkı sağlam surlarla çevrili Atina’da toplanmaya çağırdı. Bu sırada Atina’nın çevresindeki Attika topraklarını istila eden Spartalılar bölgedeki ekinleri yaktılar. İÖ 430 Haziran’ında Atina’da veba salgını çıktı ve sıcak yazın da etkisiyle hızla yayıldı. Kalabalık kentte binlerce Atinalı ölürken, hastalık donanmaya da sıçradı. Halkın yüz çevirmeye başladığı Perikles de bir yıl sonra vebadan öldü.
Perikles’in ölümünden sonra, ona her zaman karşı çıkmış olan Kleon, Atina’nın önderlerinden biri olarak yönetime geçti. Kısa bir süre için, Atinalılar Sparta’ya karşı üstünlük elde etti. İÖ 425’te Sparta barış istediyse de, Kleon bu öneriyi reddetti.
Spartalılar’ın büyük komutanı Brasidas, Yunanistan’da büyük yıkımlara yol açarak ilerlemeye başladı. Kleon ona karşı savaşmak üzere yola çıktı. İÖ 422’deki savaşta Brasidas ve Kleon öldüler. Atina önderlerinden Nikias savaşı sona erdirmeyi kabul etti ve Nikias Barışı denen, altı yıl sürecek bir dönem başladı.
Ama, Atina ile Sparta birbirlerine karşı mücadeleyi sürdürdüler. Atinalı siyaset adamı Alkibiades, daha fazla güçlenmek için Sicilya’yı işgal etmeleri gerektiğine Atinalılar’ı inandırdı. Nikias ve Alkibiades komutasındaki Atina ordusu Sicilya’ya doğru yola çıktı. Ne var ki, Alkibiades Atina’da tanrılara hakaret ettiği gerekçesiyle suçlandığı için, Atinalılar’a ihanet ederek Sparta’ya sığındı. Bu arada Sicilya’daki Siracusa Atinalılar’a karşı ayaklandı, Atina ordularını ve donanmasını bozguna uğrattı. Nikias’ın da aralarında bulunduğu işgalcilerin hemen hepsi öldürüldü.
Atina donanması, Atina’ya geri dönen Alkibiades’in de önemli katkılarıyla birçok başarı kazandıysa da, Hellespontos (bugün Çanakkale Boğazı) yakınlarındaki Aigos-Potamoi’de hazırlıksız yakalandı. Amiral Lysandros komutasındaki Sparta donanması Atina donanmasını batırdı. Daha sonra Atina açıklarına gelen Sparta donanması kente yiyecek girmesini engelledi. Altı ay süren açlıktan sonra, İÖ 404’te Atina teslim oldu ve 27 yıl süren savaş sona erdi.
