Bağırsak
Bağırsak, Omurgalıların sindirim sisteminin mideden anüse kadar uzanan bölümü. Bağırsak (barsak da denir) sindirim, besinlerin emilimi ve sindirilmiş artıkların atılması süreçlerinin yerine getirildiği ayrı ve özel bölümlere ayrılmıştır.
Erişkin insanda bağırsak, ikiye ayrılır: ince bağırsak; kalınbağırsak. Sık boğumlu, yaklaşık 5 m boyunda içi boş bir boru biçiminde olan ince bağırsak, sırasıyla, on iki parmak bağırsağı (duodenum), jejunum (boş bağırsak) ve ileumdan oluşur. Gene boğumlu bir boru olan, kör bağırsak (çekum) adı verilen bölgede ince bağırsakla birleşen kalın bağırsak (kolon) yaklaşık 1,5 m boyundadır; çıkan kalınbağırsak, inen kalınbağırsak ve göden bağırsağı (rektum) adı verilen üç bölümden oluşur.
Bağırsaklar, boyları ve iç yapılarıyla, besinlerin etkili biçimde sindirilmesine ve ürünlerin emilmesine yarayan geniş bir yüzey oluşturacak biçimde uyarlanma geçirmiş organlardır. Bazı organizmalarda, özellikle de kemikli balıklarda, "çeka" adı verilen çok sayıda ek kese bulunur; köpek balıklarında ve başka birkaç balıkta, bağırsağı boydan boya geçen ve "sarmal tıkaç" diye adlandırılan zarsı bir tabaka vardır. Karada yaşayan omurgalıların çoğunda ince bağırsağın yüzünde, bağırsak iç yüzeyini örten zarın (ya da mukoza) yüzeyinden çıkan ve parmaksı çıkıntılar (villus) adı verilen çıkıntılar bulunur.
İnce bağırsak: Memelilerde on iki parmak bağırsağı, ürettiği hormanlar nedeniyle iç salgı sisteminde önemli rol oynar. on iki parmak bağırsağında üretilen hormanlar, safra kesesinin (ya da öd kesesi) yağları sindirmesine yardımcı bir madde olan safranın (ya da öd) salgılanmasını uyaran koleksistokinin, sindirim enzimlerini salgılaması için pankreası uyaran sekretin, midedeki besinlerin on iki parmak bağırsağına geçmesinden sonra midenin hidroklorik asit salgılamasını ketleyen enterogastrondur.
Kör bağırsak, "apandis" adı verilen ucu kapalı küçük bir yapıda sonlanır. At ve sığır gibi yalnızca otlar, vb. bitkilerle beslenen otçul hayvanlarda kör bağırsak uzundur ve içerdiği özel bakteriler topluluğu sayesinde sert bitki liflerinin önemli bir bölümünün sindirim yeridir, insanlarda apandisin önemli bir işlevi yoktur.
Bağırsakların iç yanında bir düz kas tabakası ile bir yuvarlak kas tabakası, dış yanında ise bir uzunlamasına (ya da boyuna) kas tabakası bulunur. Çeşitli kasların kasılmasıyla, bağırsağın içindekiler bir boğumdan ötekine geçer; bazı durumlarda sindirim ya da emilim süreçlerini artırmak için bu hareketler gecikir, ince bağırsaklar, besinlerin sindirilme ve emilme, artık maddelerinse alıkonulma yeridir. Sindirilebilir durumda çok az madde kalınbağırsağa kadar geçer.
Not: İnce bağırsak, mideden gelen besinlerin sindirimini tamamlar: Bu arada besinler seçmeli olarak emilerek kan ve lenf damarlarına geçerler. Boyu yaklaşık 5 m olan ince bağırsak, karın boşluğu içinde kıvrımlı ve boğumlu yoğun bir kütle oluşturur. Bağırsak çeperi (ya da duvarı) bir iç mukoza tabakası, yuvarlak ve uzunlamasına düz kas tabakaları ve dış bağ dokusu tabakasıyla döşelidir. Kas tabakalarının dalgalanmaya benzer bir hareketle (sağınma hareketleri) kasılmaları, besinleri bağırsaklarda ileri doğru iter. Pankreas sıvısı ve safra, karaciğer-pankreas kanalıyla ince bağırsağa dökülür ve besinleri basit bileşiklerine ayırırlar; daha sonra bu sindirilmiş sıvı besin, bağırsakların iç yüzeyini örten parmaksı çıkıntılar tarafından emilir. Her parmaksı çıkıntıda sindirilen besini bedenin öbür yanlarına taşıyan kan ve lenf damarları içeren bir lakteal bulunur. Artık madde, bazı sindirilmiş besinlerle birlikte ince bağırsaktan kalınbağırsağa geçer; orada su ve elektrolitler emilir; kalan maddeyse kalınbağırsak ve göden bağırsağı aracılığıyla dışarı atılır.