Beta
BETA, Canlı renkleriyle akvaryumları süsleyen bu balığın bir adı da kavgacı Siyam balığıdır. Bütün öbür hayvanlar gibi balıklar da belirli zamanlarda, özellikle üreme mevsiminde birbirleriyle dövüşürler. Ama küçük bir balık olan beta (Betta splendens) öylesine hırçın ve kavgacıdır ki, anayurdu olan Tayland’da (eski Siyam) özel beta dövüşleri düzenlenir.
İki erkek beta aynı kaba konduğunda, içlerinden biri ölünceye kadar kıyasıya dövüşürler. Doğadaki yaşam ortamından alınan bir beta ancak bir saat kadar yaşayabildiği halde, TaylandlIlar yüzlerce yıldır melezledikleri betalar arasından 10 saat dövüşebilen şampiyonlar yetiştirmişlerdir. Bu beta dövüşlerinde, tıpkı horoz dövüşlerinde olduğu gibi, izleyiciler hangi balığın yeneceği konusunda bahse tutuşurlar.
Kavgacılıkları dışında çarpıcı renkleri ve güzel görünümleriyle dikkati çeken betalar, dünyanın hemen her yerinde akvaryum meraklılarının en sevdiği balıklardandır. Doğada yalnızca kahverengi ya da yeşilimsi renkte olan bu balıkların çaprazlamayla üretilmiş örneklerinde erkekler mavi, kırmızı, yeşil ve eflatun renkleriyle göz alır. Yüzgeçleri de doğadaki örneklerinden daha geniş ve gösterişlidir. Üstelik akvaryum için üretilmiş betaların erkekleri doğadaki kadar hırçın ve kavgacı değildir; gene de iki erkeği aynı akvaryuma koymak gerektiğinde aralarını bir cam bölmeyle ayırmak gerekir. Camdan birbirlerini gören betalar, yüzgeçlerini gerip bu bölmenin önünde gidip gelerek dövüşmeye hazırlanırlar.
Bir tatlı su balığı olan betanın doğal yaşama alanı gölcükler, akaçlama kanalları ve akarsuların durgun kesimleridir. Anofel denen sıtma sivrisineği de bu durgun sularda ürediği için, sivrisineğin larvalarıyla beslenen beta, sıtma savaşının doğal yardımcılarından sayılır. Betanın yaşadığı durgun sularda hem oksijen az olduğundan, hem de solungaçları öbür balıklarınki gibi sudan oksijeni almaya pek elverişli olmadığından, hayvanın solungaçlarının üstünde özel bir solunum organı vardır. Bu yüzden betalar ara sıra su yüzeyine çıkar ve ağızlarını havayla doldurarak, bu organ aracılığıyla havanın oksijenini solurlar.
Betaların üreme davranışı da çok ilginçtir. Yumurtaların ve yumurtadan çıkan yavruların bakımını, öbür balıklardaki gibi dişi değil erkek üstlenir. Üreme mevsimi geldiğinde, erkek beta su yüzeyine hava üfleyerek kabarcıklar oluşturur. Sonra vücudundan sümüksü bir sıvı salgılayarak kabarcıkları bu maddeyle kaplar. Böylece birbirine sıkıca yapışan kabarcıklar su üzerinde sal gibi yüzen bir küme oluşturur. Dişi balık yumurtalarını bu kabarcıkların arasına bırakır ve erkek beta, kümeden ayrılıp düşen yumurtaları ağzıyla yakalayıp yeniden yerine yerleştirir. Yavrular yumurtadan çıkıncaya kadar bu köpükten yuvayı özenle korur, gerektiğinde onarır ve başka balıkları, hatta dişisini bile yumurtalara yaklaştırmaz. Yumurtadan çıkan yavrulan, kendilerine bakabilecek duruma gelinceye kadar koruyup gözetmek gene erkeğin görevidir.
