İstavrit
Türkiye’de ticari olarak hamsiden sonra en çok avlanan balıktır. Bol bulunması ve yapay yemli basit bir oltaya bile atlaması nedeniyle, balıkçılığa yeni başlayan amatörlerin denizden çektiği ilk balık da çoğu kez bir istavrit olmuştur. Tüm okyanusların tropik ve ılıman bölge sularına dağılmış olan bu balıklar genellikle kıyıya yakın, yüzeyden 200 metreyi geçmeyen derinliklere kadar yaşarlar. Vücutları yanlardan az basık bir mekik biçimindedir. Ağız körük gibi açılarak öne doğru uzar. Dişleri yumuşak, gözleri iri, pulları küçüktür. Ama gövdenin orta yerinde bir kıvrım yaparak kuyruğa doğru uzayan yanal çizgiyi iri ve kabarık pullar örter. İki sırt yüzgecinden öndeki üçgen biçimindedir. Uzun olan ikinci sırt yüzgeci ve anüs yüzgeci, kuyruk sapının hemen önünde, aynı hizada sona erer. Kuyrukları derin çatallı, renkleri sırtta lacivert ya da yeşilimsi, alt bölümlerde gümüşsü beyazdır. Uzunlukları ortalama 15- 30 cm, en çok 60 santimetredir. Küçükleri kıraça adıyla tanınır.
Üç türden oluşan istavritleri birbirinden ayırt etmek oldukça zordur. Ancak yıllarını denize vermiş deneyimli balıkçılar, yakaladıkları istavritler arasında kolayca ve doğru bir ayrım yapabilirler. Gerçekte ise türleri tanımak için deneyimli olmak gerekmez. Yalnız istavritlere özgü olan ve türe göre değişen bir özellik, her amatör balıkçıya yakaladığı istavritin bilimsel kesinlikte tür tanımı yapmasına olanak verir. Söz konusu özellik sırta yakın ve sırt çizgisine paralel uzanan bir yalancı yanal çizgidir. Gerçek yanal çizgi kadar belirgin olmayan bu çizginin uzunluğu türden türe değişir.
Sarıkuyruk ya da sarıkanat istavrit (Trachurus mediterraneus) Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde en bol bulunan istavrit türüdür. Bir bölümü kışı İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’nde geçirir, yaz gelince Karadeniz’deki üreme ve beslenme bölgelerine döner. Uzunluğu Marmara’da 30 santimetreyi pek aşmaz; ama Karadeniz’in doğusunda 50 santimetreyi, okyanuslarda 60 santimetreyi aşabilir. Kuyruk yüzgeci sarımsı, sırtı yeşilimsi mavi menevişlidir. Yalancı yanal çizgisi birinci sırt yüzgecinin sonunda kesilir ya da en çok ikinci sırt yüzgecinin önden dördüncü ışınına kadar uzanır.
Patlakgöz ya da karagöz istavrit (Trachurus trachurus) Karadeniz’de seyrek olmak üzere Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde görülür. Yalancı yanal çizgisi ikinci sırt yüzgecinin arka ucuna ulaşır. Bilimsel adı Trachurus picturatus olan türün yalancı yanal çizgisi ikinci sırt yüzgecinin ortasına kadardır. Marmara Denizi’nde bulunmayan, Ege ve Akdeniz kıyılarında seyrek olarak rastlanan bu türün özel bir adı yoktur.
Ege’de balıkçılar denizden bazen tombul gövdeli, istavrite benzer balıklar çeker. İstavrit azmanı (Caranx cinsi) adıyla tanınan bu balıklar istavritin akrabasıdır. Yanal çizgilerinin yalnız arka bölümünde istavritteki gibi iri pullar bulunması bu balıkların ayırt edici ortak özelliğidir.
