Bodrum
BODRUM, Rodos Şövalyeleri’nden kalma görkemli kalesinde Türkiye’nin ilk sualtı arkeoloji müzesi bulunan ünlü bir turizm kentidir. Bilinen en eski adı Halikarnas’tır (Halikarnassos). Halikarnas eskiçağlarda, günümüzdeki Muğla ilinin tümü ile Aydın ilinin bir bölümünü kapsayan Karya ülkesinin bir kentiydi. Bu ülkede Homeros destanlarına göre Karyahlar ve Lelegler adı ile anılan halklar yaşardı. Karyalılar 10 yıl süren Truva Savaşı’na Truvalılar’ın yanında katıldılar.
Halikarnas doğumlu ünlü tarihçi Herodot’a göre kent Dor göçmenlerince ÎÖ 7. yüzyılda yeniden kurulmuştur. Anadolu’yu istila eden Persler’in İÖ 546’da Karya yöresine de egemen olmaları ile Halikarnas, Persler’e bağlı yerli prensler tarafından yönetildi. Kral Mausolos zamanında Karya’nın başkenti oldu. Bir süre sonra Büyük İskender’in orduları tarafından ele geçirilerek yakılıp yıkıldı. Sırasıyla Mısır’ın, Roma’mn, Rodoslu denizcilerin, Pontos Krallığı’nın ve Bizans’ın egemenliği altında kaldıktan sonra 13. yüzyılın ikinci yansında Menteşeoğullan Beyliği’nin egemenliğine giren Halikarnas, 15. yüzyılın başlarında Rodos Şövalyeleri’nin eline geçti. 1522’deki Rodos Seferi sırasında, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı topraklarına katıldı.
Bodrum’daki başlıca yapıtlar Mausolos’un anıtmezarı, Roma çağı tiyatrosu ve Bodrum Kalesi’dir. Eskiçağda Dünyanın Yedi Harikasından biri olarak tanımlanan Mausoleion, ölen Kral Mausolos için karısı Artemisia tarafından yaptırıldı. Yüksek bir kaide üzerinde duran 36 sütunla çevrili İyon üslubunda bir çeşit tapmak bölümü; onun üstüne yapılmış 24 basamaklı bir piramit ve en tepede yer alan, mermerden yontulmuş dört atlı bir arabada Mausolos ve Artemisia’nın mermer heykellerinden oluşan bu görkemli yapıt 42 metre yüksekliğindeydi. Anıtmezar karşılığı olarak kullanılan “mozole” sözcüğü Mausoleion’dan gelir.
Mausoleion mermerden yapılma bir duvarla çevriliydi. Bu duvarın birçok bölümü son yıllarda yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Duvarın uzunluğu kuzeyde 242 metre, doğuda ise 105 metreye yakındır.
Mausoleion’un günümüzde yalnız temelleri kalmıştır. Büyük İskender’in bile yakılıp yıkılmasına izin vermediği ve yüzyıllar boyunca ayakta kalan bu görkemli yapı, zaman zaman depremlerde yıkılmış ve ortaçağda mermerleri Rodos Şövalyeleri’nce Bodrum Kalesi’nin yapımında kullanılmıştır. 18. yüzyılın ortalarında kale duvarında bulunan ve Amazonlar’la yapılan bir çarpışmayı canlandıran kabartma ile kazılar sonunda ortaya çıkarılan kabartmalar ve Mausolos ile karısı Artemisia’nın heykelleri, padişahın izniyle İngiltere’ye götürüldü. Bunlar British Museum’da sergilenmektedir. Son yıllarda yapılan kazılarda bulunan iki kabartma parça Bodrum Müzesi’ndedir.
Kentin üst kesiminden geçen karayolunun yanındaki küçük ama güzel Roma çağı tiyatrosu büyük ölçüde onarılmıştır. Rodos Şövalyeleri’nin yaptırdığı ve Anadolu’daki ortaçağdan kalma en sağlam yapılardan biri olan kalenin yüksek burçlarından denizin ve kentin benzersiz bir görünümüyle karşılaşılır.
15.yüzyılın başında yapımına başlanan kalede savunmayı güçlendirmek için değişik tarihlerde İngiliz Kulesi, Fransız Kulesi, İtalyan Kulesi, Alman Kulesi, İspanyol Kulesi adı verilen yeni kuleler yapılmıştır. Aziz Petrus adına kurulan kale iki koyun ortasında, bir zamanlar ada olan, daha sonra kara ile arası doldurulan Zephyria kayalığının üzerindedir. Kaleye Aziz Petrus’tan ötürü “Petrus’ un Adası” anlamına gelen Petronium adı verilmiş; bu da zamanla değişikliğe uğrayarak Bodrum’a dönüşmüştür.
İç içe üç surdan ve beş kuleden oluşan kale Bodrum’un her yerinden görülür. Günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Müzede sualtı buluntularının yanı sıra Bodrum çevresinde çıkarılan toprakaltı buluntuları da yer almaktadır. Ortakent’te (Müsgebi) gün ışığına çıkarılan, İÖ 14.-12. yüzyıllara tarihlenen Miken çağı vazoları kalenin içindeki Gotik kilisede sergilenir. Bunlar Yunanistan’dakiler dışında en değerli Miken yapıtlarıdır. Aynı bölümde Bodrum yöresindeki Gökçebel’de (Dirmil) ortaya çıkarılan ve Anadolu’da bilinen en eski Dor yerleşmesine ait İÖ 9. ve 8. yüzyıla tarihlenen vazolar ile İÖ 9. yüzyıldan kalma ve pişmiş topraktan yapılmış bir lahit bulunmaktadır. Denizaltından çıkarılan değerli ve eşsiz yapıtların sergilendiği bölümler müzenin en ilginç yerleridir. Eskiden süngerciler ve balıkçıların ağlarına takılan amfora denen testiler, evde sulan serin tutmak için kullanılır ya da satılırdı. Bodrum Kalesi’nin içinde ayrıca Sualtı Arkeoloji Müzesi yer alır. Burada Tunç Çağı’na ait bir batıktan çıkanlan tunç külçe ve avadanlıklar sergilenir.
Maviliklerin gizinden gün ışığına çıkanlan en son hazine ise 935 yıl önce battığı saptanan bir Fatımi gemisidir. Bu gemiden çok çeşitli ve değerli eşya elde edilmiştir. Beş yıldır süren bilimsel sualtı kazılan sonunda gemi de çıkanlmıştır. Bodrum Müzesi’ndeki cam eşyalar dünyadaki dört büyük cam koleksiyonundan biridir. Kalenin girişindeki top koruganı sürekli sergilerin açıldığı sanat galerisine dönüştürülmüştür. Bodrum Kalesi ve müzesi, kente tatil için gelenlerin ilgiyle gezdikleri bir tarih hâzinesidir.
Bodrum 1960 öncesine kadar küçük bir balıkçı ve süngerci limanıydı. Halikarnas Balıkçısının Sabahattin Eyuboğlu ve Azra Erhat gibi sanatçı dostlarıyla düzenlediği “Mavi Yolculuk”larla Bodrum ve yöresi ünlendi ve çok ilgi çeken bir tatil kenti durumuna geldi.
