BÜYÜK KANYON
Büyük kanyon, dünyanın en büyük derin vadisidir. ABD’nin güneybatısında 450 km boyunca uzanır. Görülmeye değer dik bayırları, dorukları, vadileri ve olağanüstü renklerdeki kaya katmanlarıyla ABD’nin en ilgi çekici doğal oluşumlarından biridir. Büyük Kanyon kuzeybatı Arizona’daki Colorado Irmağı’nın aşındırmasıyla oluşmuştur. Colorado Irmağı’nın 1 milyon yılı aşkın bir zamandır Colorado yaylasını kazarak derinleştirdiği boğazın, Büyük Kanyon Ulusal Parkı sınırları içinde kalan 90 km uzunluğundaki en derin ve en etkileyici bölümü Powell Gölü’nden Mead Gölü’ne kadar uzanır.
Bu büyük vadinin iki yakası arasındaki açıklık bazen 1 kilometreden azdır, bazen de 29 kilometreye ulaşır. Derinliği ise 1,6 kilometreyi geçer. Deniz düzeyinden 2.500 metre yükseklikteki kuzey yakası, güney yakasından 365 metre daha yüksektir. Colorado Irmağı’ mn bu vadiyi açarken sürükleyip götürdüğü toprak tüm ABD’yi 30 cm kalınlığında bir tabakayla örtmeye yeterdi. Boğazın her iki yanı bir dizi sarp kayalıktan oluşur. Vadide kule gibi yükselen kayalar, eğimli kaya taraçaları vardır. Fildişi rengi, sarımsı kahverengi, boz ve kızıl kayalar ışık ve gölgeler değiştikçe olağanüstü bir renk gösterisi sergiler. Şatolara, tapmaklara ve kulelere benzeyen kaya doruklarının pek çoğuna Buda Tapmağı ve Şiva Piramidi gibi adlar verilmiştir.
Colorado Irmağı rüzgâr, don ve yağmurla birlikte Büyük Kanyon’u aşındırmayı sürdürmektedir. Kanyon tabanında Kuzey Am erika’nın en eski bazı kayaları vardır. Kuvarsit gibi kristalleşmiş kayalar, toprağın aşınmasıyla yok olan dağların tabanıdır. Bunların üzerinde kumtaşı, şeyi ve kireçtaşı gibi tortul kaya katmanları vardır. İçindeki deniz yosunu, deniz kabuğu ve balık fosillerinden de anlaşıldığı gibi, bu kayalar denizin altında oluşmuştur. Bir zamanlar büyük bir denizin yer aldığı bölgede, Colorado yaylası zaman içinde yükselerek bugünkü düzeyine ulaşmış ve büyük bir hızla akan Colorado Irmağı Büyük Kanyon’u aşındıra aşındıra günümüzdeki durumuna getirmiştir. Kanyonun yamaçları araştırmacılara, jeoloji açısından yerkabuğu tarihinin en kapsamlı kayıtlarından birini sağlar.
Bugün kanyonda yaşayan hayvanlar arasında, sincap türleri, tavşan, yabankedisi, kır kurdu, tilkiler, geyikler ve gelengi vardır. Bölgede söğüt ve kavak ağaçlarından kaktüslere kadar değişik bitkiler yetişir.
Colorado yaylasında bir zamanlar Amerika Yerlileri yaşardı. Bunlardan Yumanlar kabilesi bugün de, Büyük Kanyon’a açılan bir yan kanyonda varlığını sürdürür. Ayrıca bu yörede tarihöncesi mağara insanlarına ait pek çok kalıntı vardır. İspanyol kâşif Garcıa Löpez de Cârdenas, 1540’ta kanyonu gören ilk Avrupalı oldu. 1869’da, Binbaşı John Wesley Powell başkanlığında bir grup kayıklarla, hızlı akan tehlikeli sulardan inip kanyonu inceledi. Binbaşı Powell daha sonra bölgenin ilk haritasını çizdi.
1919’da, kanyon çevresindeki 2.613 km2’lik alan ulusal park olarak ayrılmış, günümüzde bu alan Büyük Kanyon Ulusal Anıtı ve Mermer Kanyon Ulusal Anıtı alanlarının da eklenmesiyle oldukça genişlemiştir. Kanyonun güney ve kuzey yakalarından bölgeye her yıl milyonlarca turist gelir. Turistler dar patikalardan aşağı katırlarla Colorado Irmağı kıyısına inerler. Irmaktaki motorlu sal gezileri ile kanyon üzerinde havadan yapılan geziler de çok ilgi çeker.
