Çulluk
Nemli ve sık ormanlarda yaşayan çulluklar yaklaşık 30-35 cm uzunluğunda, tıknaz gövdeli, kısa bacaklı, uzun gagalı kuşlardır. Gövdelerinin üst bölümleri kahverenginin açıklı koyulu tonlarında ve kara, alt bölümleri açık kahverengi üstüne koyu renk ince çizgilidir. Dökülmüş yaprakların ya da çıplak toprağın üstüne oturup hareketsiz durdukları zaman bu koyu renkli, kırçıllı ve zengin nakışlı tüyleriyle kendilerini kolayca gizleyebilirler. İri siyah gözleri öbür kuşların gözlerine oranla başın oldukça gerisinde yer aldığı için görme alanları çok geniştir. Gerek bu özellikleri, gerek tüylerinin rengi bu değerli av kuşlarının başta insanlar olmak üzere bütün düşmanlarından korunmasına yardımcı olur. Gene de eti çok lezzetli olduğu için aşırı avlanan çullukların sayısı birçok bölgede iyice azalmıştır.
Yalnız yaşayan çulluklar akşam karanlığı basınca gizlendikleri yerden çıkıp yiyecek aramak için bataklık yerlere doğru uçar ve çamurların arasında buldukları solucanları, böcekleri ve küçük kabukluları yerler. Solucanları avlamak için uyguladıkları yöntem çok ilginçtir. Ayaklarıyla toprağa vurarak solucanları dışarı çıkmaya zorlar, sonra pense gibi açılıp kapanan ince uzun gagalarıyla yemlerini topraktan çekip çıkarırlar. Bu nedenle kışın toprak donmaya başlayınca, solucan bulamayacakları için göç etmek zorunda kalırlar.
Eskidünya’nın ılıman bölgelerindeki nemli ve karışık ormanlarda yaşayan Eskidünya çulluğu (Scolopax rusticolo) göç sırasında Türkiye’nin her yerinde, kışın da kıyı kesimlerindeki ormanlarda görülür. İlkbahar ve yaz aylarına rastlayan üreme mevsiminde erkek çulluklar akşamın alacakaranlığında ve sabahları gündoğumundan önce kurbağa vıraklamasına benzer ötüşleriyle ağaçların üzerinde alçaktan uçarlar. Amerika çulluğu (Scolopax minör) da buna benzer bir çiftleşme uçuşu yapar; yalnız hoş bir ıslık sesi çıkaran bu
türün ötüşü daha güzeldir.
Çulluklar yuvalarını yerde, genellikle ağaçların altındaki oyuklara yapar ve içini yapraklarla, çeşitli otlarla döşerler. Dişi kuş bu yuvaya açık renk üstüne kahverengi ya da boz lekeli dört kadar yumurta bırakır. Bazen bir çulluğun yavrusunu ayakları arasında sıkıca tutup göğsüne bastırarak uçtuğunu görürsünüz. Bu büyük olasılıkla yavrusunu tehlikeden uzaklaştırmak için başka yere taşıyan bir dişi çulluktur.
Çullukların bu iki türünden başka Hindistan’da ve Doğu Hint Adaları’nda yaşayan dört türü daha vardır. Ayrıca aynı familyanın başka cinsinden olan 10 kadar kuş türü de çullukların çok yakın akrabasıdır ve su çulluğu adıyla bilinir. Bunlar nemli otlaklarda ve bataklıklarda çok sık görülen kıyı kuşlarıdır. Yaklaşık 25-30 cm uzunluğunda olan su çulluklarının gözleri iri, gagaları çulluğunkinden biraz daha ince uzundur. Ucu yumuşak ve esnek olan gagalarını çamurların içine daldırıp sağa sola döndürerek solucan ararlar.
Su çulluklarının hem kuzey, hem güney yarıkürede en yaygın olan türü bayağı su çulluğudur (Gallinago gallinago). Türkiye’nin her yöresinde kışlayan bu kuş çulluğa çok benzer. Sarımsı kahverengi tüyleri kara lekelerle bezenmiştir. Gövdesinin alt bölümleri beyazdır; ayrıca boğazında, kanatlarında ve kuyruğunda da beyazlıklar bulunur. Zamanının büyük bölümünü sazlıkların ve yüksek otların arasında gizlenerek geçiren bu kuş ürkütüldüğünde acı bir çığlık atarak uçup biraz öteye konar. Uçuşu çulluğunkinden daha hızlıdır.
Erkek su çulluğu da ilkbahardaki üreme mevsiminde çulluk gibi günün alacakaranlık saatlerini seçerek çiftleşme uçuşu yapar. Bunun için önce yükselir, sonra kuyruk tüylerini açıp yayarak dalışa geçer. Bu sırada tüylerin arasından hızla geçen havanın titreşmesiyle bazen davul sesini, bazen koyun melemesini andıran sesler duyulur.
Su çulluğu yuvasını genellikle nemli toprağa, bir ot kümesinin ya da sazlıkların arasına dal parçalarıyla yapıp içini otlarla döşer. Dişi kuş yuvaya zeytin yeşili ile boz ya da kahverengi kahverengi üstüne koyu kahverengi benekli, topaç biçiminde dört yumurta bırakır.
Türkiye’de bayağı su çulluğu dışında büyük su çulluğu (Gallinago media) ve küçük su çulluğu (Lymnocryptes minimus) gibi birkaç tür daha yaşar. Gövdesinin alt bölümleri beyaz üstüne kara çizgili, irice bir kuş olan büyük su çulluğu kışlamak için Akdeniz Bölgesi’ne gelir.
