Dikilitaş
Eski Mısır inanışına göre, Güneş Dünya’nın, ilk sabahında, dik bir taşın üzerine konmuştu. Mısırlılar bu ilk anı simgelemek için Nil Irmağı'nın güneyindeki Heliopolis’te (Güneş Kenti) bir dikilitaş yaptılar. Daha sonra yaygınlaşan dikilitaşların en güzellerini de gene Mısırlılar yaptı.
Dikilitaşlar tabanı dört köşe, gövdesi yukarı doğru incelen ve en tepesi piramit biçiminde olan tek parça taşlardan yapılırdı. Mısırlılar dikilitaşları tapmak girişinin iki yanma dikerlerdi. Bu taşların tanrının ışığını çekmeye ve kötü ruhları kovmaya yaradığına inanılırdı. Mısır dikilitaşları, kırmızı granitten yontulmuş taşlardan yapılırdı. Taşın tepesini altın ya da gümüş alaşımıyla kaplarlar, bu metaller güneşte pırıl pırıl parlardı. Gövdelerine güneş tanrısını öven önemli olayları belirten yazılar yazılırdı.
Günümüze ulaşan en eski dikilitaş İÖ yaklaşık 2000’den kalma Heliopolis’teki tanrı Amon-Ra adına yapılmış bir tapınağın bulunduğu yerdedir. Bunlar I. Tutmosis döneminde (İÖ 1525-1512) yapılmıştır. 24 metre yüksekliğinde bu iki dikilitaşın her biri tam 143 ton ağırlığındadır. Kraliçe Haçepsut adına dikilen bu taşların her biri için taş ustaları tam 7 aylarını harcamışlardır. Daha sonra bunları salla Nil’den taşıdıklarını gösteren duvar resimleri yapılmıştır.
Mısırlılar’ın başlattığı dikilitaş geleneği daha sonra Fenikeliler’e ve Kenanlılar’a geçti. Roma imparatorları ise Mısır’ın dikilitaşlarını İtalya’ya taşıdılar. Günümüzde Roma’da bir kilisenin üzerinde duran dikilitaş İÖ 1600 yıllarından kalma, 32 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 230 ton ağırlığındadır. Bu taş günümüze kalmış olanların en görkemlisidir.
19. yüzyılda Mısır hükümeti, ABD ve İngiltere’ye birer dikilitaş hediye etti. Bunlardan biri günümüzde New York’ta Central Park’ ta, öbürü de Londra’da Thames Irmağı’ nın kıyısındadır. Avrupalılar bu dikilitaşlara “Kleopatra’nın İğneleri” derlerdi. Oysa Kraliçe Kleopatra ile bu taşların hiçbir ilgisi yoktur.
Mısır dikilitaşlarından biri de günümüzde İstanbul’da Sultanahmet M eydanı’ndadır. Bu dikilitaş 18,74 metre yüksekliğindedir ve tek parça pembe granitten yontulmuştur. Sultanahm et’teki dikilitaş ilk kez Mısır Firavunu III. Tutmosis’in (İÖ 1504-1450) Asya’da kazandığı zaferlerin anısına Heliopolis’te dikilmişti. 390 yılında Roma İm paratoru I. Theodosius, bu taşı Mısır’dan getirtti ve bugünkü yerine diktirdi.
Çağımızda da dikilitaşlar yapılmaktadır. Günümüzde yapılan dikilitaşların en ünlülerinden biri ABD’de Washington kentindeki George Washington Anıtı’dır. 169 metre yüksekliğindeki anıtın içi asansörlü ve basamaklıdır. İçinde ayrıca bir gözlemevi bulunan bu anıt 1884’te dikilmiştir.
