Dişli
Dişli, Sürükleyici milin dönel hareketini, sürüklenen mile değişmez hızla ileten sistem. Dişliler, daire, silindir ya da koni biçiminde, üstlerine dişler oyulmuş nesnelerdir. Dönme hızını ya da dönme ekseninin yönünü önceden belirlenmiş verilere göre değiştirmek zorunluluğu olduğunda, sürekli hareketin bütün iletimlerinde dişliler kullanılır.
Bir milin dönme hareketi, bir zaman biriminde tur sayısıyla ve ekseniyle belirtilen açısal hızla nitelenir. Serbest bir mil, dönen bir mile pürüzsüz silindirlerle değerse, kayma ve sürtünme olmaması koşuluyla serbest mil, silindirlerin yarıçapları arasındaki orana ters orantılı bir hızla ve ters yönde döner.
Sürtünme ve kayma sakıncalarını önlemek için, yüzeylere belirli bir profil uyarınca diş açmak yeterlidir. Bu profil, XVIII. yy. matematikçilerinin uğraştıkları bir araştırma konusu olmuş, Poncelet, XIX. yy. başında ilk çözümü bulmuştur: Silindir biçimindeki düz merdanelerin yüzeyine, boylamasına dişler açarak dişli çarklar elde etti. Daha sonra, apansız dönme yöntemine, dayanan bir matematiksel kuram, iki tip profille sonuçlandırılmıştır: Episikloyit profil, daire açınımı. Yapımı daha kolay olan ve çok düşük sürtünme gösteren ikinci tip günümüzde en yaygın olanıdır.
Altı tane dişli çeşidi vardır. Düz alın dişliler, paralel millerde kullanılırlar ve düz kenarlıdır. Konik dişliler, kesişen millerde görülürler; dişlerin yüzey düzlemlerinin ana doğruları mil eksenlerinin kesişme noktasından geçer. Eğrisel konik dişlilerde, eksenler kesişmez. Bu dişliler, otomobil sanayisinde doğmuştur; motor hareketini arka köprüye ileterek karoseriyi alçaltma olanağı vardır. Sarmal dişlilerde, eğri çizgi halinde açılmış dişler, silindir biçiminde dişleri olan bir dizi küçük dişli gibi etki yapar ve doğrusal dişlerden daha yumuşak, daha yavaş ilerleyen bir geçme gösterirler. Geçmeden doğan itiş yükü, bakışımlı bir dişliyle dengelenir; böylece, ok dişliler (çavuş dişli) elde edilir. Sonsuz vida, sarmal dişlilerin özel bir biçimidir ve miller birbirine dik olur. Bunlar, büyük ölçüde hız küçültme olanağı verir. Krameyer dişliler, dönel hareket ile doğrusal hareketi karşılıklı olarak birbirine dönüştürürler. Zincir dişlilerse, birbirinden uzakta bulunan iki mili bağlar: Bunun en iyi örneklerinden biri, bisiklet dişlileridir.