Galya
Galya, Kabaca günümüzdeki Fransa'ya denk düşen bölgeye, Eskiçağ da verilen ad.
İ.Ö. 900'e doğru, Orta Avrupa'dan geldiği sanılan Keltler. Atlas okvanusu, Pireneler, Akdeniz, Alpler ve Ren ırmağı arasında kalan topraklara sızdı; yerli halklarla karışarak egemenliğini onlara kolayca kabul ettirdi. Bu yerli halklar henüz tunç çağında yaşarken, yeni gelenler demir işlemeyi biliyorlardı. Keltler İ.Ö. 500'e doğru özellikle Garonne ve Sen ırmakları arasına yerleşmişken, yaklaşık 300 yıl sonra da, Belgalar Sen ve Ren ırmakları arasına yerleştiler. Her iki topluluk da yolculuklarında, ırmak yollarından yararlanmışlardı.
İ.O. VI. yy'da Yunanlıların kurdukları Massalia (Marsilya), çok geçmeden bölgede küçük kentler yarattı (Nice, vb.). Ama Yunanlılar, etkilerini Durance ırmağının ötesine uzatamadılar ve Ligurialılara ile Galyalılara karşı kendilerini korumak zorunda kaldılar. Galyalılar, İ.Ö. V. yy'da Bretagne, Ispanya ve Kuzey İtalya'ya göçtüler.
İ.O. 390'da Roma surlarına kadar yaklaştılar. Yüzyıl sonra Delphoi'yi yağmaladılar ve Phrygia'yı işgal ettiler. Ama siyasal örgütlenmeleri zayıftı ve birbiriyle sürekli savaşan 90 halktan (siteler) oluşuyorlardı. Siteler, büyük toprak sahiplerinin oluşturduğu soylu sınıf tarafından yönetiliyordu.
Sonraki yüzyıllarda Keltler, İspanya'da Kartacalılara boyun eğdiler; İtalya'da Romalılar tarafından püskürtüldüler; Almanya'da Kimmerlere ve Tötonlara yenildiler. İ.Ö. 125 yılında Romalılar, Massalia'nın çağrısıyla Güney Galya'yı bir Roma eyaleti haline getirdiler. Bu sefer sırasında Arvernilerin Keltler üstündeki egemenliğini ortadan kaldırarak, Galyalılar arasında sürüp giden anarşiyi körüklediler.
Germenler ve Romalılar arasında yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Galyalılar, Sezar'ın becerikli siyaseti sonucunda Roma egemenliğini seçtiler. Onların çağrısıyla bölgeye giren Sezar, Galya'nın fethini tamamladı (İ.Ö. 58-51 ).Arvernilerin önderi Vercingetorix, İ.Ö. 52 yılında genel bir ayaklanma başlatarak, Sezar'ı önce Gergovia'da yendi; ama Alesia'da kuşatıldı ve teslim olmak zorunda kaldı. Zincire vurularak Roma'ya götürüldüyse de, Sezar bu cezayı yeterli bularak savaş suçlularını bağışladı: Bu yüzden, Galyalıların seçkin tabakası çok geçmeden Roma uygarlığını benimsedi. Görünüşte hiçbir şey değişmemişti, ama temel özgürlükler ortadan kalkmıştı. İ.Ö. 27'de Augustus, günümüzdeki Provence (Fransa) bölgesini içeren eyaleti kurarak Narbonnensis adıyla Senato'nun yönetimine verdi. Galya'nın geri kalan bölümüyse üç eyalete (Akitan-ya; Lyon bölgesi; Belçika) bölündü ve İ.S. 17 yılında Lugdunum'da (Lyon) oturan bir yüksek görevli tarafından yönetilmeye başlandı; din adamları sınıfını oluşturan drüvidlerin ellerinden yargıçlık hakkının alınmasıyla etkileri azaldı ve çok geçmeden bölgede eski Yunan-Roma tanrıları benimsendi. Halkların romalılaştırılmasını ve denetlenmesini kolaylaştırmak için, Claudius döneminde, Galya soyluları Roma senatosuna alındılar.
Galya'da çiftçilik gelişip, buğday üretimi artarken, üzüm yetiştiriciliği kuzeye de yayıldı ve bölge, imparatorluğun en zengin eyaletlerinden biri haline geldi. Sanayide büyük gelişmeler oldu. Demir işçiliği ve cam üretimi (üretim yöntemleri titizlikle saklanarak babadan oğula aktarılıyordu), çevreye ün saldı. Karayolu ağı gelişti. Birçok zengin kent kuruldu. Bunların başlıcaları dört bölgenin merkezleriydi: Burdigala (Bordeaux); Narbo (Narbonne); Lugdunum (Lyon); Augusta Treverorum (Trier). Kalıntıları günümüze kadar gelen (Autun, Nimes ve Orange'da) Roma anıtları yapıldı. Ama o sıralar Lutetia (bugünkü Paris), yalnızca şarapçılığıyla tanınan küçük bir kentti.
III. ve IV. yy'larda Germen akınlarının tehlikesi arttı. Alamanlar ve Franklar, Galya'yı iki kez (258-276) yakıp yıktılar. IV.yy'da ekonomik açıdan yeni bir gelişme görüldüğü bölgede, büyük mülk sahipleri, tahkimli villalar yaptırdılar. Batı Roma İmparatorluğu 476'da yıkılıp Roma'yla ilişkilerin kesilmesiyle, Galya'da Franklar dönemi başladı. Clovis (481-511), katolikliği kabul ederek piskoposların desteğini sağladı ve Galya-Romalılara egemenliğini kabul ettirerek, Franklar adını benimsetti.